Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 58

á rúminu og hugsaði með sér, að þetta væri
betra en í Sviþjóð; þetta gaf skýrari og beinni
upplýsingar, og þar að auki var hægt að skipta
um rás. Það gerði ekkert til, að hann missti
af Canon, hann gat séð það I sjónvarpinu í
staðinn. Það var kannski ekki sama reynslan,
en svipuð, maður fékk betri yfirsýn og meiri
fjarlægð. Maður fylgdist með öllum atburð-
unum. Þetta var betra en I Svíþjóð, skýrara,
beinna.
Millers bjór. Ballantines bjór. Hann leitaði
á rás eftir rás. Það var vonlaust, kannski var
það búið. Svo kom reykurinn, hermennirnir og
æpandi konan f þriðja sinn og svo lá hann
grafkjur á rúminu og lokaði augunum og hugs-
aði: Nú sofna ég. En hann gaí það ekki.
Þá fór hann á fætur og f bað og þurrkaði
sér vel og vandlega og fór í vinnubuxur og
skyrtu og fór út, en það var enginn á götun-
um. Nú sofa þeir þarna útfrá, hugsaði hann,
það er gott að sofa í tjaldi. Hann hugsaði
stundarkorn um táragasið og fannst það vera
svívirðilegt, hvernig farið væri með þá, en það
varð svo abstrakt að hann hætti. Hér er ég,
hugsaði hann, fyrrverandi þriðja flokks ung-
líberal, nú þriðja flokks sósfalisti kominn vel
á veg með að verða þriðja flokks kommúnisti
með fyrsta flokks samvizkuleysi vegna ails,
sem gerist', og leita að meðvitund sem ekki er
væmin eða bara leikaraskapur til að friða
samvizkuna; hér er ég, þar liggja þeir. Hann
fór aftur heim á hótelið, en klæddi sig ekki
úr fötunum, heldur lá á rúminu með opin augu
og starði upp í Ioftið, þar til allt varð dimmt.
Hann gekk f myrkri og hann hrópaði og það
kom ekkert bergmál, og hann var í hræðilegu
ástandi og hann varð ánægður og glaður.
Samtímis varð hann gripinn ótta, vegna þess
að hann skyldi ekki vera hræddur. Þegar hann
vaknaði var klukkan 9, og hann reif sig upp
í skyndi. Ósjálfrátt opnaði hann fyrir sjón-
varpið og kom beint inn á Millers bjór. Hann
fylltist öryggi og gat aftur hugsað skýrt.
Hann tók leigubíl úteftir. Bflstjórinn sagði
ekki orð og hlaut að hafa tekið tvöfalt gjald,
en það gerði ekkert. Svo stóð hann vlð vegar-
brúnina og beið eftir göngunni og gekk siðan
aftast en ekkert gerðist. Þetta var einsog að
lesa bók. Um kvöldið eða sfðara hlufa dags
komu þeir til staðar sem hét Toogaloo. Þar
slógu þeir tjöldum, það var fijótlegt, hann
horfði bara á. Margir mösuðu, en hann hafði
ekkert sérstakt til þess að masa um. Um
kvöldið var dagskrá í gríðarstóru hringleika-
húsi, sem náttúran sjálf hafði gert, gríðar-
stórri dæld, hundrað metra breiðri, tíuþúsund
manns komu og sátu í stórum breiðum og
hlusfuðu á málmkennt hljóð hátalaranna, sem
einu sinni höfðu verið fullkomnir en voru það
ekki lengur. Hægfara drunur fóru annað slagið
um mannfjöldann; þetta var í fyrsta sinn, sem
hann heyrði í Stokely Carmichael, og hann
leit með gát í kringum sig. Þetta var einsog
miðsumarssamkoma f Sikfors, nema hvað hér
voru allir ódrukknir. Allir I kringum hann sátu
á jörðinni, þeir voru kátir og brostu oft, þeir
voru afslappaðir, rétt einsog hann hafði dreymt
um að þeir væru. Smástund varð hann af-
slappaður og rór, og hann gat litið á sviðið
aftur. Þetfa hérna er mitt vandamál, hugsaði
hann; ég á rétt til þeirra vandamála; þetta er
mitt vandamál, mitt vandamál, mitt vandamál.
Þetta er okkar vandamál. Rétt hjá honum lágu
tveir háskólaborgarar frá New York, hann
Skáldsagan „Málaliðarnir“
(Legionárerna) eftir Per Olov
Enquist kom út áriö 1968 og
hlaut bókmenntaverölaun
Norðurlandaráös áriö eftir.
Hún fjallar aö meginefni um
hið mikiö rœdda Balta-fram-
sal Svía árið 1946, en greinir
jafnframt frá reynslu höf-
undar af baráttu blökku-
manna og samherja þeirra í
Bandaríkjunum sumariö 1966,
sem var síðasta „friðsamlega
sumar“ mannréttindabarátt-
unnar þar í landi. Þessi
reynsla varð tilefni þess, að
Enquist tók sér fyrir hendur
að kanna tildrög Balta-fram-
salsins. Bókin fékk frábœra
dóma í Svíþjóð. Lars Gustafs-
son komst m. a. svo að orði í
ritdómi í BLM, að hún vœri
„einstœtt bókmenntaafrek, á
sinn hátt óviðjafnanleg og án
nokkurs samanburðar ein aj
merkilegustu bókum áratugs-
ins."
hafði talað við þá f morgun; þeir lágu á bak-
inu með lokuð augu, réft einsog þeir svæfu.
Andlit þeirra voru róleg og hvfld, þeir voru
ekki hræddir, þeim leið vel. Hann sat og horfði
lengi á andlit þeirra, og það var einsog þeir
svæfu umluktir gríðarmiklu dökku vatni, sem
ruggaði þeim fram og aftur, rétt einsog í móð-
urlífi, heimakært og gott og rólegt, og hann
hugsaði: Þannig hlýtur hið rétta uppnám og
mesta reiði að vera: aðeins að hvíla í ieg-
vatni, sem umlykur alla. Ég er kominn alveg
að því, hugsaði hann. Ég þarf bara að rjúfa
vegg, lítinn, þunnan vegg, og þá er ég kominn
inn. Og þá ligg ég í legvatninu og þarf ekki
lengur að gaumgæfa sjálfan mig og röksemd-
ir mínar og þarf enga fjarlægð og engan efa
og gel' framkvæmt. Þá er ég einn af þeim og
ligg upp að þeim og það er engin fjarlægð.
Þarna niðri var sviðið einsog risastór upp-
lýstur blettur, og Sammy Davies Jr. stóð þarna
skyndilega og söng án nokkurs undirleiks, og
allir byrjuðu að klappa saman lófunum, hátt-
bundið. Það hljóta að vera tuttuguþúsund,
hugsaði hann. Það eru tuttuguþúsund f þess-
ari ormagryfju, tuttuguþúsund, þeir klappa
saman lófum, i takf. Þeir sátu á jörðinni og
á trjástofnum og á stólum og héngu f trjánum,
og neðst voru pallar með sjónvarpstökuvélum,
og svo var sviðið, og aðeins þar var ljós.
Þeir klöppuðu með lófunum, f takt. Hann
söng og þeir klöppuðu. Það var f réttum takti,
alveg réttum takti, og hann þarna niðri söng
hart og hást, og þetta var bezta hljómsveit,
sem hann hafði nokkurntfma heyrt f. í takt.
Hann byrjaði að klappa með. Það hreyfðist,
hann fann hvernig ailt varð að fljóti, hann
hreifst með, stanzaði, skolaðist með, sveið
í lófana, klappaði fastar og fastar, taktfastar
drunurnar hófust og hnigu, allir reru, og hann
fann hvernig hann reyndi að róa líka, án þess
að verða hlægilegur; það tóksf, maðurinn
þarna niðri söng, og nú var hann að verða
einn af þeim. Menn störðu beint niðrá glamp-
andi sviðið, og augun sviðu af áreynslu. Þeir
klöppuðu og klöppuðu og byrjuðu að syngja,
veggurinn þunni sprakk, og hann rann með
inn í legvatnið; að síðustu klappaði hann og
söng, og þegar maðurinn þarna niðri þagnaði
loks fann hann vonbrigðin velta yfir sig einsog
hraunflóð. Hann starði beint uppí ioftið til
þess að fela það.
Þarna uppi voru stjörnur, tveir Ijóskastarar
og þyrla. Hann grandskoðaði stjörnurnar. Milli
Ijósdeplanna var dökk og heit nóttin, dökk
einsog kol. Nú var þetta að verða búið. Það
sem ennþá var eftir með honum voru leifar af
tilfinningu, sem gæti orðið að kennisetningu.
Það var allt og sumt.
Þegar það var búið, þá var það búið, og
hann vissi bara að hann varð að fara aftur
inn til bæjarins. Þeir gengu allir eftir mjóum
skógarstig út á aðalveginn; það tók þá hálf-
tíma að komast þetta. Það hijóta að hafa
verið þúsundir, sem siluðust eftir þessum mjóa
stíg, flestir þeldökkir. Hann fann skyndilega,
að þetta var I fyrsta skiþti aifan þennan mán-
uð, sem hann fann ekki til ótta, Ifkamlegs ótta,
og það var nóg. Hann þorði aldrei að tala við
þá og vissi ekki hvað hann ætti að segja,
hann fann að hann var á góðri leið með að
detta niðri öfugsnúna kynþáttarómantík, en
eitt lá alveg Ijóst fyrir: Þetta var f fyrsta sinn
í margar vikur sem hann fann ekki tii hræðslu
í þessu undarlega landi. Myrkrið var nú dekkra
en nokkurntfma áður, trén mynduðu óslitna
veggi meðfram stígnum, hann sá engan himin,
engar stjörnur. Þeir gengu hægt, raulandi og
þreifandi fyrir sér einsog skuggar, og skyndi-
lega heyrði hann í engisprettunum. Hann hafði
heyrt í þeim áður, iesið um þær I bókum, en
aldrei heyrt í þeim einsog núna. Það var einsog
hávær hljómsveit, mjúk, heit, skerandi, hávær
hljómsveit. Hann gekk í heitu myrkrinu, fann
fyrir líkömum næstu manna, þekkti hreyfingar
þeirra og heyrði kliðinn frá engisprettunum
gegnum raulið: allt í einum vef. Ég hreyfist
með þeim, hugsaði hann. Ég geng í heitu
myrkrinu. Ég þarf ekki að segja neitt, en ég
get raulað. Þetta er furðulegt, hugsaði hann:
svona margar þúsundir og ekkert orð, og svo
þeir sem raula.
Hann gekk góða stund án þess að hugsa
og hlustaði á kiiðinn. Þegar hann kom út á
veginn datt honum snöggvast f hug að fara
til baka og reyna þetta allt aftur, en það var
ómögulegt, þar sem hann þyrfti að ganga
móti straumnum. Það var ekki hægt að opin-
bera þannig tilfinningar sinar.
Hann stillti sér upp við vegarkantinn og
reyndi að sníkja far og tókst það. Hann settist
i baksætið og talaði óslitið í tfu mínútur um
skoðun sína á Jackson og Mississippi, og öku-
maðurinn, sem var velklæddur millistéttarnegri,
hlustaði þögull og alvarlegur á hann og sleppti
honum út í miðbænum. Hann gekk beint upp
á hótelið. Það kostaði 8 dollara á dag. Hann
opnaði ekki sjónvarpið, en lagðist á rúmið og
56