Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 28

h'á og gagnrýna gerðir ann-
arra heldur en að standa sjálf-
ur í stórræðunum. Ég veit líka,
að vonlaust er að annast
vandasöm forystustörf þannig
að öllum líki, og að sizt eru
stjórnarmenn Stéttarsambands
bænda ofsælir af sinu hlut-
skipti.
En þessa gagnrýni hlýt ég að
setja fram, í þeirri von að á
hana verði litið sem heiðarlega
tilraun til að benda á raun-
verulega galla og hugsanlegar
leiðir til nokkurra úrbóta.
Sanngjarnt má teljast, að ég
leitist við að styðja þessar full-
yrðingar mínar nokkrum rök-
um.
Fyrst skulurn við líta á það,
er ég segi að stéttarsamtök
okkar séu illa starfhæf til
kj arabaráttu.
Núverandi skipulagi er þann-
ig háttað, að um tvö lítt tengd
landssamtök bænda er að
ræða, það er Búnaðarfélag ís-
lands og Stéttarsamband
bænda.
í grófum dráttum er verka-
skipting þeirra sú, að Búnaðar-
félagið skal sjá um það, sem
kalla mætti faglegu hliðina.
Þar er átt við umsjón og út-
borgun á jarðabótastyrkjum,
búfjársýningar, útgáfustarf-
semi, uppgjör búreikninga,
fóðurbiigðaeftirlit og fleira.
Einnig, og það er mjög mik-
ilvægt, er á þess vegum stjórn
allrar leiðbeiningaþjónustu
ráðunauta í hinum ýmsu bú-
greinum (að svo miklu leyti
sem um stjórn þeirra mála er
að ræða).
St'órn Búnaðarfélagsins
ræður einnig búnaðarmála-
stjóra.
Búnaðarþing kemur saman
árlega og situr i 3—4 vikur.
Venja er að öll meiriháttar
lagafrumvörp urn landbúnað-
armál eru lögð fyrir það til
umsagnar.
Grunneiningar Búnaðarfé-
lagsins eru hreppabúnaðarfé-
lögin, sem starfa í hverri sveit
að framfara- og félagsmálum
bænda, hvert á sinu svæði.
Þau sameinast svo i búnað-
arsambönd, eitt í hverju hér-
aði. Á þeirra vegum starfa
héraðsráðunautarnir, sem
koma eiga þeirn faglegu leið-
beiningum, sem réttastar eru
taldar hverju sinni, áleiðis til
bænda.
Búnaðarfélagið er þannig vel
skipulagt, í smækkandi ein-
ingum, og hver bóndi finnur
sig vera virkan þátttakanda í
félagsstaifinu.
Gegnum búnaðarþing, bún-
aðarmálastjóra og ráðunauta
sína er Búnaðarfélagið sá aðili,
sem helzt kemur fram fyrir
hönd bænda við mótun land-
búnaðarstefnunnar, að svo
miklu leyti sem um meðvitaða
landbúnaðarstefnu er hér að
ræða. Fé til starfsemi sinnar
fær Búnaðarfélagið úr ríkis-
sjóði, enda eðlilegt, þar sem
það hefur að miklu leyti komið
í stað landbúnaðarráðuneytis.
En eins og kunnugt er, höfum
við hér á landi haft landbún-
aSarráðherra án nokkurs land-
búnaðarráðuneytis. — Þetta
fyrirkomulag á fjármálum
samtakanna hafa starfsmenn
og stjómendur Búnaðarfélags-
ins talið standa í vegi fyrir öll-
um beinum afskiptum þess af
kjaramálum bænda. Það hlut-
vetk hefur Stéttarsambandi
bænda verið ætlað. Það er nú
orðið 25 ára, og hefur skipu-
lagi þess lítið verið breytt á
þeim tíma.
Uppbygging þess er þannig,
að hreppabúnaðarfélögin kjósa
sína tvo kjörmenn hvert. Þeir
mæta svo á kjörmannafundum
á starfssvæði hvers búnaðar-
sambands. Þar eru svo kjörnir
fulltrúar þess héraðs á fundi
Stéttarsambandsins og rædd
þau mál, sem kjörmenn vilja
láta fulltrúana flytja á Stéttar-
sambandsfundum. — Þrátt fyr-
ir það að samkvæmt þessu
megi lita svo á, að hreppabún-
aðarfélögin séu grunneiningar
Stéttarsambandsins, ekki siður
en Búnaðarfélags íslands, hafa
tengsli þeirra við sambandið
ætið verið mjög veik. Ég vil
fullyrða, að bændur almennt
líta ekki á búnaðarfélög sín
sem hagsmunabaráttutæki, á
sama hátt og verkamenn líta á
sín samtök. Stjórn Stéttarsam-
bandsins hefur heldur ekki
ge :t neitt til að halda þvi sjón-
armiði að bændum. Þvert á
móti hefur þróunin orðið sú, að
Stéttarsambandið er oft litið
annað en skrifstofa, sem starf-
rækt er af hálfu bænda til
þátttöku í starfi sex-manna-
nefndar og yfirnefndar um
verðlagsgrundvöll landbúnað-
arafurða, ásamt tilheyrandi
gagnasöfnun og störfum í
Framleiðsluráði.
Ekki vil ég vanmeta þá
vinnu, en afleiðingar þessa eru
þær, að við höfum annars veg-
ar Búnaðarfélag íslands, sem
vill ekki skipta sér af kjara-
málunum, en hefur allt skipu-
lag til þeirra hluta, og hins veg-
ar Stéttarsambandið, sem um
kjaramálin á að fjalla, en
skortir alla aðstöðu til að sinna
slíku á annan hátt en tíðkazt
hefur hingað til með sex-
manna-nefndar-kerfinu.
Þetta væri ekki svo hættu-
legt, ef þessar aðferðir gætu
tryggt bændum mannsæmandi
kjör. En mér virðist margt
benda til, að slíks sé ekki að
vænta.
Hér á undan sagði ég að
starfshæfni stéttarsamtaka
hlyti fyrst og fremst að miðast
við þann árangur sem þau ná
í baráttu sinni fyrir hagsmun-
um meðlima sinna.
Og við skulum líta á, hvernig
núverandi kerfi hefur dugað.
Bændur vinna nú meira en
62 klst. i viku hverri, en eru þó
tekjulægstir allra stétta. Þrátt
fyrir þetta er verð á landbún-
aðarafurðum það hátt, að
neytendur telja sig varla geta
keypt þær lengur.
Þetta getur ekki talizt við-
unandi árangur.
Ég vil taka það fram að ég
álít þetta ekki stafa af ódugn-
aði þeirra manna, sem i samn-
ingunum hafa staðið. Þeir hafa
lagt sig alla fram og unnið
mikið starf.
En það er varla sigurs að
vænta, þegar menn glíma við
samherjann í stað andstæð-
ingsins.
Með þessu á ég við, að í 25 ár
hafa fulltrúar okkar bænda
verið að þrefa fram og aftur
við fulltrúa neytenda um verð-
lagningu afurða okkar.
í fljótu bragði kann þetta að
virðast eðlilegt, að kaupandi og
seljandi geri út um verðið sín
á milli.
En þarna gleymist bara einn
aðilinn, og hann ekki svo smár.
Þar á ég við ríkisvaldið. —
Hvergi i hinum þróaða heimi
kemst ríkisvaldið hjá veruleg-
um afskiptum af landbúnaðar-
málum.
Alstaðar i kringum okkur
sjáum við, að heppilegt er talið
að halda verði landbúnaðaraf-
urða niðri með þvi að greiða
niður vöruverð eða framleiðslu-
kostnað. Þetta er lika gert hér,
í svipuðum mæli og i ná-
grannalöndum okkar.
Vegna þess að þessar greiðsl-
ur ríkissjóðs hafa veruleg áhrif,
bæði á afkomu framleiðenda
og vöruverð til neytenda, er
þess ekki að vænta að fullur
ávangur náist af viðræðum
þessara tveggja aðila, ef hinn
þriðji situr hjá. En það hefur
ríkisvaldið gert eftir megni.
Þar er fyrir hendi skiljanleg
tilhneiging til að halda þessum
niðurgreiðslum og styrkjum
eins lágum og unnt er.
En til að firra sig óvinsæld-
um af slíku leika stjórnmála-
menn þann leik að etja saman
fulltrúum neytenda og fram-
leiðenda, og láta þá deila um
verðlag og tilkostnað. (Sama
tilhneiging réð því stefnuskrár-
atriði núverandi stjórnar, að
launþegar og vinnuveitendur
skyldu semja sín á milli um
kaupgjaldið, án afskipta rikis-
valdsins, sem ekki reyndist
fært).
Þetta skipulag veldur því, að
bændur kenna neytendum og
neytendur bændum um það
ófremdarástand, sem skapazt
hefur.
Stjórnmálamönnunum er vel
vært, því það er auðveldar'a að
stjórna sundraðri alþýðu en
þeirri, sem er sterk i samstöðu
sinni. Enda eru það ekki þeir,
heldur við bændur og lág-
launafólk, sem sköðumst á
þessu fyrirkomulagi, og þá
einkum á tvennan hátt:
í fyrsta lagi eykur þetta aug-
ljóslega á sundrung og óvin-
áttu milli þessara stétta, sem
tvimælalaust gætu bætt beggja
hag, ef þær stæðu saman.
í öðru lagi hefur þessi tregða
rikisvaldsins á að viðurkenna
þátt sinn i verðlagsmálunum
valdið því, að allt styrkja- og
Konur í kjötiðnaði.
26