Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 46

gefin undir heitinu Húsfreyjan á Bessa-
stöðum (Rvk. 1946), og margan fróðleik
um hagi Gríms á þessum árum og síðar er
einnig að finna í sendibréfasafninu Sonur
gullsmiðsins á Bessastöðum (Rvk. 1947).
í júlí 1841 skrifar Ingibjörg Grími bróður
sínum, að nú sé Grímur sonur sinn „hættur
að lesa lögin, en farinn að drabba í skáld-
skap“, og hefur hún af því þungar áhyggjur.
Sama ár tók hann hins vegar, 21 árs að aldri,
þátt í verðlaunakeppni háskólans um svar
við spurningunni, hvort smekk og tilfinn-
ingu fyrir ljóðagerð hefði farið fram eða
aftur í Frakklandi á síðustu tímum og hverj-
ar væru ástæður þess. Hlaut hann önnur
verðlaun ásamt lofsamlegum vitnisburði
fyrir ritgerð sína um efnið, sem síðar var
prentuð, og var það vissulega vel af sér
vikið af svo ungum manni. Fjórum árum
síðar, 1845, lagði hann svo fram við há-
skólann rit um Byron lávarð og skáldskap
hans. Færði það honum þá þegar magisters-
nafnbót, sem níu árum síðar var breytt í
doktorsgráðu. Að magistersprófinu loknu
hlaut hann svo ferðastyrk frá konungi, sem
hann notaði til ferðar um Evrópu, en dvald-
ist þó lengst í París og London.
Grímur hafði á þessum árum óneitanlega
sýnt sig að vera nokkuð baldinn og óleiði-
tamur, ekki sízt í vali á námsbraut. Kvíði
móður hans fyrir, að hann þyrfti að námi
loknu að setjast í það sem hún nefnir í einu
bréfa sinna „leiðinlegt og oft óþægilegt"
skólakennaraembætti, reyndist þó ekki á rök-
um reistur. Námsár Gríms höfðu mótað
hann svo, að hann var vel til þess hæfur
að umgangast æðstu höfðingja þeirra tíma,
bæði hvað menntun og framkomu snerti,
og árið 1848 réðist hann í þjónustu utan-
ríkisráðuneytisins danska. Dvaldist hann í
þjónustu þess bæði í Belgíu og Englandi,
en síðan heima í Danmörku. Fór vegur
hans í þeirri þjónustu vaxandi, svo að hin
síðari árin var hann orðinn þar bæði hátt-
settur og valdamikill.
Það er almennt talið og mun rétt vera,
að í kvæðinu Á Glæsivöllum sé Grímur að
nokkru leyti með feril sinn á þessum árum
innan um æðstu valdamenn hins danska
konungsríkis í huga. Er það og að líkindum
rétt, að áhrifin og metorðin hafi ekki full-
nægt honum. heldur hafi átthagatryggðin
verið svo sterkur þáttur í eðli hans, að hug-
ur hans hafi tíðum leitað heim í baslið á
íslandi og þá endurreisnarbaráttu, sem þar
stóð þá hvað hæst. Á Hafnarárum sínum
hafði hann og oftsinnis tekið nokkurn þátt
í umræðum um og baráttu fyrir framfara-
málum lands og þjóðar, m. a. sat hann í
forstöðunefnd Nýrra félagsrita um tíma, átti
góðan kunningsskap við Fjölnismenn og
fleiri baráttumenn þjóðarinnar í Höfn,
fékkst nokkuð við íslenzk fræðileg verkefni
o. fl. Þrátt fyrir glæsilegan feril í dönsku
menntalífi og opinberri þiónustu, hefur
hann því eftir sem áður litið á siálfan sig
sem íslending fyrst og fremst, og fremur en
danskan þegn eða embættismann. Því er
sennilegt, að honum hafi ekki verið það með
öllu ókært, er ókyrrð í dönskum stjórnmál-
um losaði um hann í embætti árið 1866.
a. m. k. var hann fluttur alfarinn heim til
íslands þegar árið eftir, þar sem hann
keypti æskuheimili sitt. Bessastaði, hóf þar
búskap 1868 og bjó þar til æviloka.
En því fór fjarri, að Grímur settist í
helgan stein, þó að heim væri komið. Hann
kvæntist árið 1870 þingeyskri konu, Jakob-
ínu Jónsdóttur frá Reykjahlíð, og þau hjón-
in bjuggu sér síðan eitt höfðinglegasta
menningarheimili landsins á Bessastöðum,
miðað við þeirra tíma mælikvarða. Þar naut
Grímur síðan þægilegra daga við skáld-
skapar- og fræðiiðkanir allt til æviloka.
Afskipti Gríms af þjóðmálum heima fyrir
hófust hins vegar 1869, er hann var kjörinn
þingmaður Rangæinga, þrátt fyrir, að því
er talið er, andstöðu Jóns Sigurðssonar gegn
kosningu hans, og á Alþingi sat hann síðan
til 1891. Þessi ár voru meginátök sjálfstæð-
isbaráttunnar að hefjast, og fyrstu ár Gríms
á þingi fylktu fylgismenn Jóns Sigurðssonar
liði þar undir öruggri forystu hans í bar-
áttu fyrir réttindamálum þjóðarinnar. Þeir
Grímur og Jón voru vel kunnugir frá Kaup-
mannahöfn, og flest bendir til, að þeir hafi
hvor um sig að fullu metið gáfur og hæfi-
leika hins og umgengizt með fullri virðingu
og kurteisi. Aftur á móti voru þessir tveir
menn svo gjörólíkir að hugsunarhætti og í
skoðunum, að um samstarf þeirra á milli
gat naumast orðið að ræða. Jón var fram-
farasinnaður umbótamaður, sem setti rétt-
indamál þjóðarinnar ofar öllu í baráttu sinni.
Grímur var á hinn bóginn víðförull húman-
isti og fróður af eigin reynslu um hagi og
háttu þjóða í grannlöndunum, auk þess sem
hann hafði vitaskuld mótazt mjög af störf-
um sínum innan embættiskerfis hins danska
ríkis. Verður ekki betur séð en honum hafi
oft á tíðum ofboðið, hve langt íslendingar
gengu í kröfum sínum, og þótt sem þjóðin
væri þar af vanefnum að reisa sér hurðarás
um öxl, er hún vildi taka æ meira af mál-
efnum sínum í eigin hendur. Víst er að
minnsta kosti, að Grímur skipaði sér í upp-
hafi þingsetu sinnar í hóp hinna íhalds-
samari þingmanna og andstæðingasveit Jóns
Sigurðssonar og fylgismanna hans, og
þeirri stefnu sinni var hann að mestu trúr
áfram, þó að Jón hyrfi af sjónarsviðinu og
aðrir tækju upp merki hans.
En þrátt fyrir íhaldssama afstöðu í þjóð-
frelsismálunum, var fjarri því, að Grímur
væri nokkur síðasti geirfugl á Alþingi. Hann
tók þvert á móti virkan þátt í störfum þings-
ins og átti þar þátt í og frumkvæði að ýms-
um markverðum málum. Meðal þeirra mála,
sem hann lét sig varða, voru svo óskyldir
málaflokkar sem horfellir hjá bændum,
vitabyggingar, endurskoðun prestakallaskip-
unar, kosningar presta og skólamál landsins,
svo að nokkuð sé nefnt. í skólamálunum lét
hann og ekki sitja við það eitt að hafa skipti
af þeim innan veggja Alþingis, því að hann
átti hlut að því, að barnaskóli var settur á
stofn á Álftanesi um 1880, og reyndar í
stofu, sem Grímur léði í húsi sínu. Mál-
flutningur hans á þingi þótti og bera af ann-
arra, vegna leiftrandi gáfna og skarprar
hugsunar, og þótti fáum þægilegt að verða
fyrir barðinu á honum, þegar gállinn var
á honum. Störf Gríms á Alþingi 1869—91
ásamt öðrum þjóðmálaafskiptum hans eru
því fjarri því að vera ómerk, þótt því efni
hafi enn ekki verið gerð þau skil, sem það
verðskuldar.
104 105
4 2iu!l tfantaPivnnarfrat'i þanbn clotrtuin, fantin of P- Og á dauflra draug.t.
et. ^latou, if-lnnfub of riafi ^álffnm, ran.l. thcol. dupru' og hrostnu aug-i,
Sliíwt Jtl.iullit. IW3. > "■ >0- >'1’" horfi kal.lnn hrikalriL;
4. gloffabct innilialbanbi Sítbin.vir> ^aífut. Upprifu> o.t cða jcg stúrinn stari
^iuAOtflu-eálma. SUibot.tr JUauflri. IH4.I. Í s. IiImh. á stirðnuð scni í niari
(a„l. tiiillilaÁ-.ins). <2rlfl óinnbunbin á ^Prfnlp.tV'Vir liðinna volkast likin hlrik.
1 rbb. r. ©.
j fi{,^iflr nfir Jílantá piftiól'ófnfafn. SBibfvar JUauflri. Og jió enginn gráli
1 |«42. XI og 175 ll*.s. í 8. Jcrfl t»a lofavcrbinum yfir minu láli,
fnrir 'M P- hvorki svcinn njc svanni ncinn,
ii. "iinuir af fifafrcni Jlóníjf-tvni Cf) JtOþVlim ban.-. V rft.tr mun yfir nijer |»ó dynja
af ©i.v’irbi SSrtibfjorb cc\ rvtir ljaní banbriti prfntabar. m.ir. og |>iiii- in stynj.i
I SíiCfi'.ir JUauflri. 1841. 171) bU*. ©fliafl óini'.bitntuar dukkur hvlgju-harinn stcinn.
y á prfiitpappir 38 p. ©ilfurinvnt.ir. 6V. þ.
í
.( (II.IMI. 1 JEG BID AÐ IIEILSA!
\ 1 t.ium hclcl uml öhluiii. Nú an.lar suðrið sxla vin.lum |iiðum,
hifs .1 hotui Lúliluiu á sjúnum allar hárur siuáar ri.*a
fil lúiu li-gpja hiiu. og (lykLjast hcini að fí'.gru landi Isa.
.i ll.llu hvil.l*t l'.lllgi að fú-lurj.irðdr niinnar .strund og hlíðum.
uu.lir liiifhi unii.ii-.li-i... ()! hrilaið ullum bcima rnini hli'um
um ha ð ng sund i drottins ást og friöi;
ti. á >uiiiruiu siii.iij Lvssi jiið, hárur! Lát á CsLimiM,
i Hv.il.ir vu-Vir ui.ii.i hl.isi þift, vindar! Iilýtt á Linnuni fríðum.
v. fiii hj.iitra "i-ÍhIíi ”Ii» .
• Yorbui'inn Ijúfi! fuglino trúr, scm fcr
•I.i'.fl • >•>•'■'' Mimuimí mvð Ijaðra hliki háa vegalrysu
l.il.i. ...rbul li'L.i . u -II. t suntardal að Lveða LvxSin | in!
Opna úr Fjölni 18ýý með frumprentun kvœðisins Ólund eftir Grím Thomsen. Efst á bls. 10i er niðurlag
fréttagreinar um nýútkomnar íslenzkar bcekur, en neðst á bls. 105 er upphaf kvœðisins Eg bið að heilsa
eftir Jónas Uallgrímsson.
44