Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 49

Harold Wilson forsætisráðherra viðurkenndi að ásókn Kinverja
væri „vandamál". Aukþess komu í byrjun síðasta árs 180 rússn-
eskir jarðfræðingar til landsins í því skyni að veita aðstoð við
framkvæmd tiltekinna efnahagsverkefna.
En horfur Zambíu eru samt sem áður alls ekki bjartar. Stjórn
Ians Smiths hefur þegar hótað Zambíu refsiaðgerðum, ef her*
hlaupum skæruliða inní Zambesi-dalinn í Ródesíu verði haldið
áfram. Öryggislögregla Ródesíu hefur haldið því fram, að í
Zambíu sé nú þegar 2500 manna skærulið, sem bíði þess að ráð-
ast inni Ródesíu.
Forsætisráðherra Suður-Afríku, John Balthazar Vorster, hefur
lýst því yfir umbúðalaust, að Suður-Afrika muni „ljósta Zambíu
höggi, sem aldrei gleymist". Ef satt skal segja hafa Portúgalar
þegar gert allmargar loftárásir á landsvæði Zambiu, nálægt
landamærum Angóla. Fyrir rúmu ári lýsti Kaúnda forseti yfir
því, að hann mundi fara þess á leit að fá keypt flugskeyti frá
Bretum eða hvp'-n þeirri þjóð annarri, sem væri fús til að láta
þau af hendi, og uð hann væri að ihuga þann möguleika að koma
upp þjóðvarðliði um allt landið til að verja fósturjörðina. Þegar
Kaúnda var í opinberri heimsókn í Lundúnum nokkru síðar,
fullvissaði Harold Wilson forsætisráðherra hann um, að slík flug-
skeyti væru fáanleg í Bretlandi.
Stjórnin í Zambíu finnur til siðferðilegrar ábyrgðar gagnvart
þeim frændlöndum í suðri og vestri, sem enn búa við nýlendu-
kúgun, og mun ekki láta hræða sig, að því er utanríkisráðherr-
ann sagði í samtali við mig. „Hversvegna getur Portúgal ekki
gert það sem Frakkland og Bretland hafa þegar gert — veitt
nýlendunum sjálfstæði? Ef Portúgal gerði það, yrðum við vinir
Portúgals."
Fyrir austan Zambiu liggur Malawi. Þetta riki er algerlega
háð járnbrautinni til hafnarborgarinnar Beira í Mózambik; yrði
henni lokað, mundi landið veslast upp efnahagslega. Það er því
ekki að furða þó Banda forseti Malawi hafi gefizt upp án skil-
yrða. Malawi er eina afríska ríkið sem tekið hefur upp stjórn-
málasamband við stjórnirnar í Lissabon og Pretoríu.
Stjórnin í Tanzaníu er hinsvegar staðráðin í að veita þjóð-
frelsishreyfingunum allan hugsanlegan stuðning í baráttu þeirra
gegn Hvíta möndlinum. Julius Nyerere forseti viðurkennir þetta
hispurslaust og bætir við: „Það væri fáránlegt að styðja þær
ekki.“ Þessi stuðningur hefur reynzt sérlega mikilvægur þjóð-
frelsishreyfingunni í Mózambik, FRELIMO, sem hefur höfuð-
bækistöðvar i sunnanverðri Tanzaníu og herjar á norðurhéruð
Mózambik. FRELIMO hefur í rauninni á sínu vaidi hluta norður-
héraðanna Cabo Delgado og Níassa. Samkvæmt tölum, sem Portú-
galar hafa sjálfir birt, hafa bardagarnir kostað þá um 5000
fallna og særða. Tjón þeirra er að öllum likindum miklu meira.
Portúgalski utanríkisráðherrann, dr. Franco Nogueira, hefur
nvað eftir annað ráðizt harkalega á stjórnina í Dar-es-Salaam
fyrir þátt hennar í því að gera Tanzaníu að „tröllaukinni mið-
stöð fyrir neðanjarðarstarfsemi“. Nogueira hefur haft í hótun-
um um, að Portúgal kunni að fara að dæmi Bandarikjanna í
sambandi við Tonkinflóa-ályktunina, þ. e. a. s. gera viðstöðu-
lausar refsiárásir á land sem leyfir skæruliðum að vígbúast inn-
an landamæra sinna, einsog Norður-Víetnam var sagt hafa gert.
Frá útvarpsstöðinni í Dar-es-Salaam, sem rekin er af rikinu,
útvarpa hinar ýmsu þjóðfrelsishreyfingar pólitískum áróðri —
sumar daglega, sumar tvisvar til þrisvar í viku — til samlanda
sinna í nálægum ríkjum. Siðan snemma á síðasta ári hefur
þetta „útvarpsstríð", einsog talsmenn stjórnarinnar nefna það,
aukizt verulega.
í Dar-es-Salaam eru líka höfuðbækistöðvar „Þjóðfrelsisnefnd-
arinnar“, sem sett var á laggirnar af Einingarsamtökum Afríku
(OAU), en þau styðja starfsemi skæruliða. „Hvaðan kemur fjár-
magnið?“ spurði ég framkvæmdastjórann, George Magombe.
,.Frá Afríkuríkjunum," svaraði hann og bætti við: „Einnig frá
ýmsum friðelskandi þjóðum utan Afríku, sem vilja styðja mál-
stað okkar.“
Hvaða friðelskandi þjóðum? Fyrst og fremst Kína og Sovét-
ríkjunum. Bæði þessi ríki hafa sent skæruliðum vopn um langt
skeið. Kúba hefur sent tugi sérfræðinga til Afriku í því skyni
að þjálfa skæruliða. Byltingarmenn eru einnig sendir til komm-
únistaríkjanna til þjálfunar — einkanlega til Kma, Rússlands,
Norður-Kóreu og Kúbu. Ernesto Che Guevara heimsótti upp-
reisnarmenn frá Angóla í Brazzaville fyrir nokkrum árum.
Portúgalar reyna að hagnýta sér þessar aðstæður í áróðurs-
47