Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 35

Guðmundur Sæmundsson:
Heimta námsmenn fé
úr vasa verka-
mannsins?
Upphaf baráttu námsmanna
Fyrir fáum árum hófu ís-
lenzkir námsmenn að gera
kröfur til íslenzkra stjórnvalda
um bætta efnhagslega aðstöðu
til náms. Kröfugerðir þessar
beindust i upphafi einkum að
því að gera íslenzkum stúdent-
um erlendis kleift að rækja
nám sitt, þrátt fyrir ýmsar
hindranir, sem á þeirra vegi
urðu, s. s. verðbólguna hér og
gengisfellingar. Þessar kröfu-
gerðir voru í formi bænaskráa
og kurteislegra bréfa lengi
framan af. Þeim var þó litt
sinnt. Áhugaleysi ráðamanna
var ótvírætt og sinnuleysið af-
skaplegt. Samt voru þetta smá-
vægilegar og réttlátar fjár-
beiðnir, rétt eins og þegar
verkamaðurinn biður um ör-
litlu meiri peninga í ár en í
fyrra vegna dýrtíðar og verð-
bólgu. Stúdentar voru þó ekki
með neinn ofstopa eða æsing.
Þeir voru þolinmóðir, kannski
alltof hægfara, og báru virð-
ingu fyrir æðstu valdhöfum
þjóðarinnar. Þeir vildu reyna
að skilja aðstöðu þeirra. „Af
litlum efnum er litlu hægt að
skipta.“ En þegar hin jákvæðu
svör og margföldu loforð voru
orðin — ekki aðeins jafnmörg
gengisfellingum og vísitölu-
hækkunum — heldur óteljandi
mörg, þá fóru þeir að ókyrrast.
Ekki svo að skilja, að þeirn
dytti í hug að fara að berja
bumbur eða hertaka hús. Þeir
fóru aðeins að velta fyrir sér,
hver væri ástæða þessa sinnu-
leysis. Voru hinir háttsettu
menn svo illgjarnir, að þeir
óskuðu eftir því, að námsfólki
fækkaði og það yrði að gefa
allar fyrirætlanir á bátinn? —
Eða skildu þeir hreinlega ekki
þá nauðsyn sem að baki ósk-
anna lá?
Þessar spurningar, og aðrar
álíka, voru ekki óeðlilegar, og
þær voru ekki bornar fram
undir áhrifum erlendra rita,
s. s. eftir Marcuse (sbr. orð
Gylfa Þ. Gislasonar), heldur
voru þær beinlínis orsakaðar
og grundvallaðar af framúr-
skarandi ihaldssömum stjórn-
völdum. Þær voru tilreiddar
námsmönnum af ráðherra
menntamála í stað matar. Þær
voru svarið, sem námsmenn
fengu.
Ákveðnar kröfur settar fram
Þrátt fyrir ákveðinn grun um
óheilindi stjórnvalda í sinn
garð, ákváðu námsmenn að
reyna enn, og nú skyldu settar
fram ákveðnar kröfur, sem
tunguliprir ráðherrar gætu
ekki þvælt og vafið um fingur
sér. Nú var beðið um ákveðin
svör. Ekki „vér munum reyna
allt, sem í vo u valdi stendur
til að bæta hag íslenzkra
námsmanna", heldur annað
hvort „já“ eða „nei“. Þessar
kröfur voru settar fram s. 1.
haust. Nú brá svo við, að
stjórnvöld gerðust þegjanda-
leg. Heilan vetur reyndu þau að
klambra saman loðnu svari, en
tókst ekki. Reyndar voru gerð
ýmis tilhlaup i þessa átt, en
námsmenn hreinlega hlustuðu
ekki á þessar undanfærslur —
og vildu ekki hlusta.
Þegar saltið hafði leikið um
þessar kröfur í nokkra mánuði,
þurftu námsmennirnir ekki
lengur vitnanna við. Það var
augljóst, að hér var að verki
alg.ört viljaleysi. Þess vegna
sáu þeir fram á það, að þeir
vrðu að leita sér stuðnings al-
mennings. Þeir yrðu að vekja
athygli á því ófremdarástandi,
sem í þessum málurn rikti. Og
þeir urðu svo djarfir að setja
þetta ástand i rökrétt sam-
hengi við islenzkt þjóðfélag.
Allir þekkja það, sem gerðist í
vor við íslenzku sendiráðin er-
lendis, í íslenzka menntamála-
ráðuneytinu og i blöðunum. Þá
atburði þarf ekki að rekja.
Grundvallarkrafan
Hverjar eru þá kröfur náms-
manna? Þessari spurningu má
svara tviþætt. Annars vegar
eru fastákveðnar kröfur, sem
settar voiu fram s. 1. haust,
hins vegar sú grundvallarkrafa,
sem að baki öllum öðrum kröf-
um býr.
Um hina fyrrnefndu sé ég
ekki ástæðu til að fjalla rér.
Það hefur verið gert í hinum
fjölmörgu greinargerðum, sem
birtar hafa verið frá ýmsum
hópum íslenzkra námsmanna
erlendis.
K.afan, sem allar þessar
byggja á, er i stuttu máli kraf-
an um jafnrétti. Námsmenn
álíta það algjöra réttlætis-
kröfu, að mönnurn sé ekki mis-
munað til náms af fjárhagsleg-
um orsökum. Þeir líta á það
sem skyldu þjóðfélagsins að sjá
þegnum sínum fyrir þeirri
menntun, er þeir óska að afla
sér. Það eigi ekki að ráðast af
efnahag foreldra og ættingja,
hverjir geti aflað sér þeirrar
menntunar er hugur þeirra
stendur til. Þetta er algjör
grundvallarkrafa, sem ætið
verður að hafa i huga, þegar
fjárhagsmál námsmanna eru
rædd.
Og hvernig skyldi islenzkt
þjóðfélag svara þessari kröfu?
Námslán
Jú, vissulega fá námsmenn
örlitla aðstoð; þeir eiga að-
gang að hagkvæmustu lánum
þjóðarinnar, þeirra sem veitt
exU til einstaklinga. En þessi
lán leysa engan vanda. Náms-
maður, sem hefur Iitla mögu-
leika til náms að loknu stúd-
entsprófi, hefur aðeins meiri
möguieika til þess, ef honum
veitist lán, en hann hefur alls
enga vissu. Undanfarin ár hafa
lánareglur Lánasjóðs íslenzkra
námsmanna verið þannig úr
garði gerðar, að þær hafa að-
eins getað HJÁLPAÐ, en ekki
BJARGAÐ. í sumar var vissu-
lega úr þessu bætt að nokkrum
hluta — og það ber að þakka
og vona, að haldið verði áfram
á sömu braut næstu árin, þar
til takmarkinu er náð. Það er
fullsannað og fullvitað, að þær
lagfæringar, sem urðu í sumar,
komu einungis til vegna að-
gerða námsmanna i vor — og
það er jafnvíst, að islenzkir
námsmenn munu halda áfram
á sömu braut i baráttu sinni.
Þörf menntunar
Þörfin á menntun er oft tal-
in tvíþætt. Annars vegar þörf
einstaklingsins og hins vegar
þörf þjóðfélagsins. í rauninni
er þessi skipting bæði óeðlileg
og röng.
Einstaklingurinn er sá
grunnur, sem allt þjóðfélagið
byggir á. Hann er forsenda
þess og orsök þess, að það er til.
Þess vegna er það frumfor-
senda þjóðfélagslegrar full-
nægju og velgengni, að ein-
staklingarnir séu ánægðir.
Maður utan skipulegs samfé-
lags skapar sér þá ánægju, sem
honum er möguleiki á, með
samneyti við sjálfan sig, að-
standendur og náttúruna. En
af einhverjum orsökum hefur
hinn vitiborni maður heldur
kosið að leita samneytis við
aðra sömu tegundar, og meira
að segja hefur hann kosið að
setja yfir sig fasta skipan —