Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 32

sem Samvinnuskólinn, Bréfa-
skóli SÍS og ASÍ og útgáfa
Samvinnunnar, hefur fræðslu-
starfið samt minnkað hlut-
fallslega jafnt og þétt, sé miðað
við viðskiptasviðið. Skortir þar
ekki sízt á tengslin við félags-
fólkið sjálft.
VI.
Sé vikið að verkalýðshreyf-
ingunni, hefur félagsleg þróun
hennar orðið með döprum
hætti. Sá styrkur sem sam-
vinnuhreyfingin hefur vegna
innri samstöðu hefur ekki verið
fyrir hendi í verkalýðshreyf-
ingunni. Hún hefur orðið vett-
vangur mikilla flokkspólitískra
átaka, er hafa lamað hana
sem áhrifaríkt þjóðfélagsafl.
Öfugt við samvinnuhreyfing-
una, þar sem Sambandið hefur
orðið stórveldi, hefur lítt verið
hugsað um að efla Alþýðusam-
bandið. Það hefur frá fyrstu
tíð verið fjárvana, og í dag
rekur það aðeins fáliðaða skrif-
stofu, sem ekki annar öðru en
því að svara bréfum og boða
fundi. Á vegum þess er ekki
rekin hagstofnun, sem þó er
nauðsynlegt hjálpartæki í
kaupgjaldsbaráttu nútímans,
og það sem erennþáalvarlegra:
um fræðslustarf á vegum þess
hefur vart verið að ræða árum
saman. Ekki eru einu sinni
hafðir uppi tilburðir til að gefa
út málgagn. Þannig hefur
hvorki verið hugsað um að
mennta unga menn í verka-
lýðshreyfingunni til forystu-
starfa né fræða hinn almenna
félagsmann með námskeiðum
eða útgáfustarfi.
Mörg stærri og öflugri stétt-
arfélögin hafa þróazt í þá átt
að verða aðeins skrifstofuveldi,
þar sem sömu foringjar ráða
ríkjum árum saman, enda
stjórnir félaganna yfirleitt
sjálfkjörnar. Á framboð i
verkalýðsfélögunum er litið
óhýru auga af ráðandi klíkum,
og menn sem hafa uppi slíka
tilburði eru illa séðir, ekki að-
eins af valdamönnum viðkom-
andi félags, heldur allra verka-
lýðsfélaga á svæðinu, því
flokkarnir hafa skipt upp á
milli sín félögunum eins og
öllu öðru í þjóðfélaginu, og þar
má valdahlutfallið ekki rask-
ast.
Hinu má samt ekki gleyma,
að verkalýðshreyfingunni hef-
ur oft tekizt á þessum tíma að
ná víðtækri samstöðu i kaup-
gjaldsdeilum, og hafa í því
sambandi oft unnizt umtals-
verðir sigrar. En á hinn bóg-
in má það ekki blinda menn
fyrir því félagslega ástandi,
sem í hreyfingunni ríkir, og að
sjálfsögðu er hlutverk verka-
lýðshreyfingarinnar miklu víð-
tækara en kjarabaráttan ein
saman.
VII.
Síðustu þrjátíu árin hafa
þessar tvær stærstu félags-
hreyfingar fólksins haft heldur
fátækleg samskipti sín í milli
og oft komið fram sem andstæð
öfl. Eins og ég hef áður stutt-
lega rakið, á þessi sundrung
sérstakar sögulegar forsendur
sprottnar af eðli samvinnu-
starfsins á íslandi, þar sem al-
mennir launþegar hafa aldrei
orðið leiðandi afl í samvinnu-
hreyfingunni. Tengsl sam-
vinnuhreyfingarinnar við
Framsóknarflokkinn, pólitísk
skipting verkalýðshreyfingar-
innar, stjórnmálaþróunin í
landinu, lífsþægindahyggjan
og hin félagslega hnignun
f’öldasamtakanna hafa í þessu
sambandi einnig verið mikil-
vægar orsakir.
Harðastir hafa árekstrar
þessara hreyfinga orðið á sviði
kaupgjaldsmálanna. í næstum
hverri kjaradeilu hafa þessar
hreyfingar komið fram sem
andstæð öfl. Samningarnir frá
1961 eru þó ánægjuleg undan-
tekning. Samvinnufélögin hafa
einnig í öðrum tilfellum gengið
fyrr og lengra til móts við
kröfur verkalýðsins en aðrir
vinnuveitendur.
Það er vissulega rétt, að sam-
vinnufélögin hafa að óþörfu
skipað sér i sveit annarra at-
vinnurekenda í kaupgjaldsmál-
um. í einstaka tilfellum hafa
forystumenn Sambandsins og
kaupfélaganna verið íhalds-
samari en aðrir í afskiptum
sínum af launamálum. Hitt er
svo ekki síður ljóst, að foringj-
ar hinna svoköiluðu verkalýðs-
flokka auglýsa þessa árekstra
óspart i pólitískum tilgangi.
Þeir halda, að með því að
sverta Sambandið eins mikið
og mögulegt er séu þeir að
hindra fylgisaukningu Fram-
sóknarflokksins, sem margir
þeirra líta á sem innrásarlið í
bæina. Það er vísvitandi rang-
túlkun á hlutverki samvinnu-
félaganna, að þau eigi að leysa
hverja kaupgjaldsdeilu eða geti
til lengdar greitt hærri laun en
aðrir atvinnurekendur í land-
inu. Af flokkslegri blindu hafa
smákóngarnir í hinni sundruðu
pólitísku sveit á vinstrivængn-
um alið á sundurþykkju þess-
ara félagshreyfinga í von um
stundargróða. Þessum mönn-
um eru eiginhagsmunir allt, en
umbótabarátta ekkert.
VIII.
Það er að mínum dómi lang-
veigamesta þjóðféiagsverkefni
á fslandi að efla þessar félags-
hreyfingar fólksins í landinu
og stórauka samvinnu og tengsl
þeirra í milli. Bændur og dreif-
býlisfólk mun að sjálfsögðu
halda áfram að leysa vandamál
sín á samvinnugrundvelli. Með
hliðsjón af þeirri búsetubreyt-
ingu, sem orðið hefur i land-
inu, hlýtur þó framtiðarsókn
samvinnuhreyfingarinnar að
fara fram í þéttbýlinu. Það
verður því í æ ríkara mæli
sama fólkið, sem skipar þessi
fjöldasamtök. Aðgerðir beggja
hreyfinga hafa einnig stórfelld
áhrif á hag almennings og heill
þjóðarinnar.
Ekki má því lengur dragast
að ganga heilshugar til þess
verks að efla nauðsynleg sam-
skipti samvinnuhreyfingar og
verkalýðshreyfingar. Ánægju-
legur upphafsþáttur aukinna
samskipta og gagnkvæms
skilnings getur verið það sam-
starf, sem nýlega hefur tekizt
á sviði fræðslumála, um Bréfa-
skóla SÍS og ASÍ, og samvinnu
Menningar- og fræðslusam-
bands alþýðu og Bréfaskólans
um námskeiðahald á s. 1. vetri.
Einmitt á sviði fræðslumála
bíður þessara hreyfinga þýð-
ingarmikið sameiginlegt hlut-
verk. Vöxtur, velgengni og sam-
heldni fé'lagshreyfinganna á
Norðurlöndum grundvallast í
veigamiklum atriðum á því
mikla félags- og fræðslustarfi,
sem þessar hreyfingar halda
uppi, ýmist sjálfstætt eða sam-
eiginlega. Með því er stefnt að
menntun og þjálfun trúnaðar-
manna og félagslegra leiðtoga,
en ekki síður alls almennings í
landinu. Fullorðinsfræðsla og
Sáttasemjari rikisins (f. miðju) ásamt atkvœðateljara (t. v.) og jonnanni Dagsbrúnar í lcjaradeilu fyrir nokkrum árum.
A veggnum hangir málverk af Jörundi Brynjólfssyni, fyrsta fulltrúa verkamanna á Alþingi, sem var kosinn árið 1916.
30