Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 29

niðurgreiöslukerfið er staðnað
í úreltu formi. Það er nefnilega
greinilegt, að nýting þess fjár-
rnagns, sem ríkisvaldið nú veit-
ir til landbúnaðarins, er langt
frá því að vera eins skynsamleg
og æskilegt væri.
Til dæmis er augljóst, að
hver króna nýtist stórum betur,
ef greiddur er niður fram-
leiðslukostnaður, en ekki verð
hinnar fullunnu vöru.
Einnig er ljóst, að hægt væri
að beita þjálla styrkjakerfi en
við nú búum við til nokkurrar
stjórnunar á framleiðslunni, en
á þvi er vaxandi þörf.
r Ég veit að stjórn Stéttarsam-
bandsins gerir sér þetta ljóst,
en telur sig ekki hafa bolmagn
til að koma fram nauðsynleg-
um lagabreytingum í þessa átt.
Þetta kann satt að vera, og
okkur bændum er hollt að gera
okkur grein fyrir því, að liðnir
eru þeir dagar, þegar við höfð-
urn verulegt pólitískt vald, og
koma trúlega ekki aftur.
Að minnstakosti hrýs mér
hugur við, ef kjarabætur okkar
eiga að biða þess tíma.
En sá, sem hefur ekki nægj-
anlegt afl einsamall, leitar
samstarfs við aðra, sem sömu
hagsmuni eiga.
Þar verður mér fyrst hugsað
til Alþýðusambands íslands.
Mig furðar á, hve fáir virð-
ast gera sér grein fyrir því, hve
hagsmunir bænda og neytenda
eru að rniklu leyti þeir sömu.
Þarna á hið úrelta sex-manna-
nefndar-kerfi mikla sök, eins
og áður er sagt, ásamt óprúttn-
um áróðri ákveðinna hópa, sem
telja sig afla sér aukins stjórn-
málafylgis með þvi að æsa
launþega á móti bændum.
Vegna þessa er nauðsynlegt
að verja nokkru rúmi til að
rökstyðja þá skoðun, að hags-
munir þessara tveggja stétta
falli saman.
í fyrsta lagi er greinilegt, að
góð afkoma launþega er bænd-
um brýn nauðsyn, þvi í ljós
hefur komið að annars dregur
svo úr neyzlu landbúnaðaraf-
urða, að birgðir hlaðast upp.
Það þýðir, að meira verður að
flytja út á óhagstæðum kjör-
um.
(Samt minnist ég þess ekki,
að Stéttarsambandið hafi lýst
yfir stuðningi við málstað
launafólks, þegar það á í kaup-
deiluin, og enn siður að sam-
tökum þess hafi á nokkurn
hátt verið rétt hjálparhönd.
Slíkt ætti þó að virðast eðli-
legt. Þvert á móti hafa sum
sölusamtök bænda gengið í
Vinnuveitendasamband ís-
lands, hvernig svo sem á jafn
undarlegum hlut stendur. Þetta
er enn furðulegra þegar þess er
gætt, að kauphækkanir laun-
þega verka sjálfkrafa til hækk-
unar á laun bóndans, þótt
hann sé að vísu alltaf nokkr-
um mánuðum á eftir.)
Neytendum er líka tvímæla-
laus hagur i því, að bænda-
stéttin búi við mannsæmandi
kjör.
Það sjá allir, að ef bændur
eiga til lengdar að vinna fyrir
þriðjungi til helmingi lægra
tímakaupi en ófaglærðir verka-
menn, þá leggst landbúnaður
fljótlega niður á íslandi. Slikt
væri engum til góðs.
Ef ég má aftur visa til ná-
grannalanda okkar, þá keppast
þessar þjóðir við að styðja sinn
landbúnað með ráðum og dáð,
þrátt fyrir það að allar geta
þær keypt landbúnaðarvörur á
heimsmarkaðnum fyrir minna
en framleiðsluverð.
Þessar þjóðir telja, að of-
framleiðslan sé aðeins tíma-
bundin, og vita að sá landbún-
aður, sem lagður er í rúst i dag,
verður dýr í endurreisn á
morgun. Auk þess er það á
vissan hátt liftrygging hverrar
þjóðar að vera sjálfri sér sem
nægust urn landbúnaðarfram-
leiðslu. Sama gildir vissulega
hér á landi. Hitt er annað mál,
að betra skipulagi þarf að
koma á landbúnaðarfram-
leiðsluna og auka möguleikana
á að þoka henni i þá átt, sem
hagstæðust er talin hverju
sinni. Meira um það síðar.
Einnig er greinilegt, að bæði
neytendum og framleiðendum
er sameiginlegur hagur í þvi,
að það fé, sem ríkið leggur
fram til landbúnaðarmála,
komi að sem beztum notum.
Þess vegna eiga Stéttarsam-
band bænda og Alþýðusam-
band íslands að taka höndum
saman og knýja fram þær
breytingar, sem nauðsynlegar
eru til að slíkt megi verða.
Þá má á það líta, að nú er
ofarlega á baugi nauðsyn þess
að endurskoða kjarabaráttu
launþega frá grunni, þannig að
reynt verði að finna aðrar
og árangursríkari leiðir til
aukningar á kaupmætti launa
en einhliða kauphækkanir eftir
langvinn verkföll.
Slíkt verður varla gert nema
með beinni þátttöku rikis-
stjórnarinnar i samningavið-
ræðunum, og þá alls ekki nema
verð landbúnaðarafurða komi
þar til umræðu. Ljóst er að í
þeim viðræðum þarf að koma
til samstaða neytenda og fram-
leiðenda, ef tryggja á hag
beggja. Auk alls þessa, sem ég
hef talið hér að framan, er
greinilegt að bændur og launa-
fólk eiga sömu hagsmuna að
gæta í öllum þeim málum, þar
sem hinar vinnandi stéttir
þurfa að sækja rétt sinn i
hendur þeirra, sem með fjár-
mála- og þjóðmálastjórn fara
hverju sinni.
Ég hef gerzt margorður um
þetta, vegna þess að mér virð-
ist mestu varða að þessir sam-
eiginlegu hagsmunir verði við-
urkenndir af báðum aðilum, en
þess sjást því miður of litil
merki.
Að visu hafa fulltrúar neyt-
enda ekki viljað tilnefna mann
í yfirnefnd um verðlagningu
landbúnaðarafurða síðustu ár,
og þar með lýst óánægju sinni
með kerfið eins og það er. Full-
trúar okkar bænda gripu ekki
þetta tækifæri til að þvinga
fram breytingar, heldur leit-
uðu þeir til þings og stjórnar
um nauðsynlegar lagabreyting-
ar, svo að yfirnefnd yrði áfram
starfhæf.
En ég vona að þetta sýni þó
vilja A.S.Í. til samstarfs við
okkur bændur um endurskoðun
verðlagningaraðferðanna.
Ég hef gerzt margorður um
núverandi ágalla i félags- og
verðlagsmálum. Nú er þvi mál
til komið, að ég geri grein fyrir
því skipulagi sem ég tel rétt að
stefna að.
Fyrst er þá að minnast á
stéttarsamtök okkar bænda.
Ég vil efla Stéttarsambandið.
— Fyrst innri byggingu þess,
þannig að stjórnin hafi betra
samband við hinn almenna
bónda, annaðhvort með trún-
aðarmanni í hverri sveit og sið-
an héraðstrúnaðarmannaráði,
eða með þvi að yfirtaka að
nokkru leyti hreppabúnaðarfé-
lögin til þeirra hluta.
Einnig vil ég styrkja Stétt-
arsambandið til kröftugri og
árangursrikari baráttu út á
við, og einkum til meiri áhrifa
á stefnumótun í landbúnaðar-
málum þjóðarinnar. Hjá því
verður varla komizt, að þetta
verði að nokkru leyti á kostnað
Búnaðarfélags íslands. Mér
virðist margt mæla með því að
leggja búnaðarþing niður í
sinni núverandi mynd, en efla
í þess stað þing Stéttarsam-
bands bænda. Ég veit að marg-
ir eru mér ósammála um þetta
atriði og get fallizt á þá mála-
miðlun, að búnaðarþing verði
stytt og fjalli aðeins um fagleg
málefni, en fyrir Stéttarsam-
bandsþing verði lögð þau mál,
sem flokkast undir kjaramál,
samstarf við samtök annarra
stétta, stjórnun framleiðslunn-
ar, samninga við rikisvaldið,
markaðsmál og svo framvegis.
Einnig tel ég sjálfsagt, að
Stéttarsambandið i þessari
mynd tengist Alþýðusambandi
íslands á einhvern hátt.
Ég vil hafa þessi tengsl sem
nánust, og að bændastéttin
styðji launþega eftir megni í
kjarabaráttu þeirra. Eins og ég
hef þegar bent á, er góð af-
koma launþega bændum rnjög
nauðsynleg. Einnig finnst mér
sjálfsagt, að þau sölusamtök
okkar bænda, sem nú eru í
Vinnu-, eitendasambandi ís-
lands, segi sig úr þeim sam-
tökum.
Ég vil að Stéttarsamband
bænda og Alþýðusambandið
vinni að því i sameiningu að
leggja niður sex-manna-
nefndar-kerfið, en taki í stað
þess upp beina sameiginlega
samninga við ríkisvaldið. Þar
verði stefnt að því að bændur
fái mannsæmandi laun fyrir
vinnu sina, án þess að verðlag
sé svo hátt að almenningur geti
ekki keypt afurðir þeirra. Þetta
tel ég mögulegt með betri nýt-
ingu þess fjármagns, sem ríkið
leggur nú þegar til landbúnað-
arins og aukinnar skipulagn-
ingar framleiðslunnar.
En til þess er nauðsynlegt, að
Stéttarsambandið fái meiri
áhrif á ráðstöfun þessa fjár-
magns en það nú hefur, og eins
að það verði virkur aðili að
stefnumótun í landbúnaðar-
málum.
Það þarf að breyta núverandi
niðurgreiðslukerfi, þannig að
það verki á frumstigi fram-
leiðslunnar, og eins þarf að
breyta núverandi styrkjum til
bústækkunar í rekstrarstyrki.
Það liggur í augum uppi, að
á meðan um offramleiðslu er
að ræða, á ekki að styrkja al-
menna bústækkun, heldur
reyna að gera vöruna seljan-
legri með lækkun framleiðslu-
kostnaðar.
Einnig vil ég að Stéttarsam-
bandið eða Framleiðsluráð fái
vald til að innheimta sérstakt
innf lutningsgj ald af kjarn-
fóðri og verja því fé til niður-
greiðslu annarrar rekstrarvöru,
til dæmis tilbúins áburðar, ef
nauðsynlegt er talið að draga
saman framleiðsluna um
stundarsakir. Að vísu er þetta
aðeins ein af ýmsurn hugsan-
legum leiðum til að ná því
marki, en mér virðist hún
framkvæmanlegust, þvi hún er
einföld og nær tilætluðum ár-
angri án þess að draga féð til
langframa út úr framleiðsl-
unni.
Margir bændur munu mér
ósammála um þetta síðasttalda
atriði og nauðsyn á skipulagn-
ingu framleiðslunnar yfirleitt,
27