Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 14

tala um núna. Ég ætla enn
að vera athafnasamur þá og
taka þátt í því sem heillar
mig. Ég hlakka semsagt
óskaplega mikið til að verða
gamall.
Þorbjörn: Ég er svartsýnn.
Ég held ég geti litið sagt af
sjálfum mér árið 2000, hef
semsé engar draumsýnir
fyrir sjálfan mig, nema
hvað ég geri frekar ráð fyr-
ir að verða á lífi og ekki
einusinni kominn á eftir-
laun. Ég verð líklega við
kennslu einsog ég er þegar
byrjaður á. En ég held að
líf mitt muni ráðast mjög
mikið af umhverfinu, og
umhverfið verður miklu víð-
ara en það er núna. íslend-
ingar verða þá, held ég, al-
veg hættir að telja sér trú
um að þeir séu sjálfstæð
þjóð einsog þeir virðast gera
núna, og alþjóðleg vanda-
mál verða miklu nærgöng-
ulli við okkur. Það þýðir
ekkert að ímynda sér að við
getum verið einhverskonar
lokaður heimur þar sem við
fáum að rækta okkar garð
án áreitni annarra. Þá
verða aðrar þjóðir áreiðan-
lega komnar inná gafl hjá
okkur, til dæmis þróunar-
löndin öll. Þau munu heimta
meira af hagvextinum sem
minnzt var á. Ætli hagvöxt-
urinn minnki ekki eftir því
sem á líður? Mér skilst hann
sé örastur meðan lönd eru
að þróast, en síðan geti
hann minnkað og jafnvel
staðnað. En hvernig sem
það verður, þá fáum við
ekki að hafa okkar fram-
leiðslu í friði. Það verða
talsvert mörg hundruð
milljónir manna sem munu
heimta sinn hlut i vextin-
um, og það mun hafa mjög
mikil áhrif á allt okkar líf.
Erfitt er að segja hvort við
verðum hamingjusamari eða
ekki, en hér er lika spurn-
ing um það sem áður var
vikið að, hvort við verðum
orðin hörð gagnvart öðrum
eða höfum tileinkað okkur
gerólíkan hugsunarhátt.
Bjarni Bragi: Ég hef átt
mér persónulegan draum
fyrir árið 2000 sem er einsog
skáldið sagði blik af draumi
þjóðarinnar. Þá munum við
koma saman á Þingvöllum
og minnast þess að 1000 ár
verða liðin síðan íslending-
ar báru gæfu til að leysa
ákveðið þjóðfélagsvandamál
og samvizkuvandamál með
farsælli hætti en flestir aðr-
ir. Það merkilega er, að líf
flestra okkar hér spannar
merkilegar stiklur í þroska-
ferli þjóðarinnar: ég tók
þátt i Alþingishátiðinni
1930, þá aðeins 2 ára, og man
lítið eða ekkert af því; ég
stofnaði lýðveldi á Þingvöll-
um 1944; við munum sjálf-
sagt minnast upphafs fs-
landsbyggðar eftir rúm þrjú
ár; og árið 2000 finnst mér
að mörgu leyti skemmtileg-
asta tilefnið. Minn draumur
hefur verið að fá að standa
á barmi Almannagjár og
rekja reynslu þjóðarinnar
frá þessum áfanga fyrir
1000 árum. Ég hef þá trú
að við munum nota þessa 3
áratugi nokkuð vel, ef við
fáum ytri frið til þess, og
munum halda áfram á þeirri
braut sem við mörkuðum
fyrir 1000 árum, að gefa góð
fordæmi í samskiptum milli
samfélagshópanna. Ég held
að við munum komast nokk-
uð langt í að leysa þær hug-
myndafræðilegu flækjur og
þá hagsmunaárekstra sem
menn telja að ríki innan
þjóðfélagsins, og ég held að
við munum hafa þróað að-
ferðir til að leysa ekki deilu-
mál með hörðum átökum,
heldur munum hafa fundið
hagfélagslega tækni til
sátta. Við erum náttúrlega
minnt á bölspár Nostradam-
usar rétt fyrir árið 2000, og
ég verð að taka undir það
sem fram hefur komið hér
áður, að það versta við nú-
tímann er það, að fyrir dyr-
um er svo mikil breytinga-
vá, að við vitum ekki hvað
snýr upp eða niður á lífs-
gildunum eða erum ekki
eins viss og fólk hefur verið
áður um framhaldstilveru.
Geir: Persónulega held ég
að sú vitundarbreyting
mannkynsins haldi áfram,
sem nú bólar á, og að það
verði talin róttækasta breyt-
ing næstu 30 ára. Vitund
mannsins á eftir að breytast
og verða miklu stærri. Það
er ekki nema örlítill hluti af
heilabúinu sem við notum,
og kannski eigum við 90%
af því ónotuð ennþá. Þegar
við notum meira af því,
munum við fara að skynja
fleiri víddir í félagslegum
samskiptum, til að rækta
með okkur innsæi og aðrar
tegundir hugsunar sem ekki
er gefinn neinn gaumur í
hefðbundnu menntakerfi
samtímans. Þannig munu
samfélagshættir breytast
mjög mikið, afþvi fólk hef-
ur öðru ísi skynjun og
skynjar f'eiri víddir. Og
þessar b:e‘tingar eru þegar
orðnar augljósar meðal
unga fólksins sem núna er
að vaxa upp.
Fólksfjölgun
Margrét: Árið 2000 verða ís-
lendingar 215.000 talsins. Það
lítur kannski ekki vel út fyrir
sumum. Á síðasta ári fjölgaði
íslendingum um rúmlega 900
manns. Við erum búin að fá
inn fólksfjölgunina sem við fá-
um af minnkandi ungbarna-
dauða; hann lækkar ekki meira
en hann hefur þegar gert, því
það er alltaf viss fjöldi fæddra
barna sem getur ekki lifað.
Pillan er ekki komin inn að
öliu leyti; hún hefur dregið úr
fólksfjölgun og á enn eftir að
gera það. Barneignum mun enn
fækka, sérstaklega hjá mjög
ungum mæðrum. Pillan verður
notuð einsog nú eða i einhverj -
um svipuðum formum, það er
óyggjandi. Síðan höfum við
gamla fólkið, sem komið er yfir
65 ára aldur. Þetta er afgang-
urinn af þjóð, sem bjó í sveit-
um og bjó við mikið af sjúk-
dómum og lélegt viðurværi.
Mér er því nær að halda að
þetta hafi verið úrval náttúr-
unnar úr þeim hópi sem fædd-
ist fyrir 65 árum eða fyrr. Þetta
fólk verður ákaflega gamalt og
hefur fengið æ betri læknis-
hjálp, þannig að tekizt hefur
að lengja líf þess meir en víð-
ast gerist með þennan aldurs-
flokk. En síðan eigum við eftir
að fá inn þætti eins og áhrif
óholls umhverfis í borgum og
bæjum, afleiðingar streitunnar
sem lögð hefur verið á okkur
undanfarinn áratug af stjórn-
völdum landsins, meðal annars
með því að halda launum langt
fyrir neðan það sem nauðsyn-
legt er til lífsviðurværis með
eðlilegum vinnutíma. Þetta
mun lækka meðalaldur íslend-
inga um 10 ár i yngri fullorðn-
um aldursflokkum, en það
kemur ekki fram fyrr en á milli
sextugs og sjötugs, þ. e. a. s. um
það leyti sem árið 2000 rennur
upp. Síðan eigum við eftir að
fá aðra umhverfisóhollustu inn,
einsog mengað andrúmsloft,
miklar sígarettureykingar hjá
ungu fólki, sem eru óþekktar
hjá fólki í elztu árgöngum, og
summan af því öllu verður mik-
ið hækkuð dánartala, með því
að fæðingartala lækkar og
ungbarnadauði helzt óbreyttur.
Fólksfjölgun verður því að
meðaltali um 500 manns á ári.
Bjarni Bragi: Það er ekkert að
marka reynslu ársins í fyrra,
vegna þess að þá voru flutn-
ingatilfærslur miklar, og senni-
lega er mikið af þeim skráning
frá fyrri árum. Hinsvegar er
mjög líklegt að við munum
fylgja svipuðu fæðingarmynstri
og aðrar þjóðir, sem hafa
lækkað fæðingartöluna, og við í
Efnahagsstofnuninni höfum
gert spá með hliðsjón af því.
Fjölgunin hér var um 2% á ári
um nokkuð langt tímabil. Nú
er hún komin niðrí u. þ. b.
1,4—1,5%. Með þvi að spá því
að við fylgjum mynstri Norður-
landaþjóðanna, t. d. Dana, sem
eru komnir nokkuð langt í
þessu, þá yrði fjölgunin framtil
1985 kringum 1,4%, og þá yrðu
íslendingar 255.000. Ekki er ó-
liklegt að fjölgunin muni hægj-
ast á árunum 1985 til 2000, en
með svipuðu áframhaldi, sem
ekki er óhugsandi, yrði íbúa-
fjöldinn um eða yfir 300.000,
kannski 310.000. En þegar við
tölum um sjálfa fólksfjölgun-
ina, er það að sjálfsögðu líka
háð innflytjendastefnu, og það
er alls ekki ólíklegt að við mun-
um draga þá ályktun að nauð-
synlegt sé að láta innflytjend-
ur seytla hér inn í því magni
sem við ráðum við að taka á
móti og innbyrða og aðlaga
þjóðfélaginu, og þessvegna tel
ég ekki líklegt að mannfjölgun
hérlendis fari mikið niður fyrir
1% á ári.
Hildur: Ég hjó þarna eftir hug-
takinu „eðlileg fólksfjölgun“.
Eina eðlilega fólksfjölgunin
sem getur átt sér stað hlýtur
að vera sú, þegar kona er frjáls
að því, hvort hún á barn eða
ekki, og það á ákaflega langt
í land hérlendis. Eins þegar við
tölum um fæðingarmynstur, þá
er í raun og veru verið að tala
um, að hve miklu leyti kona
hefur aðgang að upplýsingum
um takmörkun barneigna og
tækifæri til að mynda sér sjálf-
stæðar skoðanir og persónulega
14