Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 23

Dr. Jónas Bjarnason, Geir Vilhjálmsson, Þorbjörn Broddason og Mar-
grét Guðnadóttir.
Steingrímur: En hafa banda-
rísku vísindamennirnir, sem
fengizt hafa við þetta, ekki
haldið því fram, að skammt
væri að bíða þess, að hægt væri
að framkvæma slikar aðgerðir
á mönnum? Þeir hafa raunar
varað mjög við þessum mögu-
leika.
Ágúst: Við mundum fá svo
mikið af vanskapningum.
Jónas: Mér finnst mjög ósenni-
legt, að í náinni framtíð verði
hægt að breyta mannskepn-
unni í ákveðna átt, setja hana í
tiltekinn farveg, þó kannski sé
hægt að koma til leiðar ein-
hverjum breytingum á henni.
Steingrímur: Það er hægt að
breyta hugsun hennar.
Hildur: En hver á að breyta
hugsuninni?
Sigurður: Já, það er einmitt
spurningin, hver mundi þora að
stíga slíkt skref? Ég held til
dæmis að venjulegur heilbrigð-
ur maður, ekki sízt ef hann á
börn, mundi aldrei láta sér til
hugar koma að gera slíkar til-
raunir.
Steingrímur: Það gæti verið
einhver einræðisherra sem teldi
sér hag að því.
Sigurður: Mundu þá ekki vís-
indamennirnir gera uppreisn?
Steingrímur: Mætti ekki hugsa
sér, að þetta yrði gert í nafni
einhvers isma, einhverrar
„hugsjónar"?
Margrét: Ég held það sé miklu
nærtækara að breyta erfðum
með lyfjum og geislun og öðru
slíku. Auðvitað væri hægt að
læðast aftanað fólki og gera
þetta. Það er alltaf viss fjöldi
af stökkbreytingum í náttúr-
unni, og það er hægt að verka
á þær með þessum hætti, ef
einhver hefur sérstaka löngun
til þess.
Sigurður: Þá áttu við í styrjöld?
Gegn fjandmönnum?
Margrét: Ekki endilega í styrj-
öld. Það er hægt að læðast aft-
anað fólki og gera þetta hvar
sem er.
Þorbjörn: Hafa smágeislatæki
í mjólkurbúðum?
Sigurður: En þegar enginn veit
um afleiðingarnar, hversvegna
skyldu menn þá leggja útí slíka
óvissu?
Margrét: Ja, þær eru þekktar
að sumu leyti. Það geta komið
fram ákveðnir varanlegir skað-
ar, sem vitað er um.
Þorbjörn: Ég held að þróun
rafreiknitækninnar geti haft
gífurleg áhrif á einstaklingana
á næstu áratugum. Það er talað
um að smávaxið fólk komist
ekki inni strætisvagna, en með
hjálp tölvunnar verður unnt að
taka tillit til allskonar ein-
staklingsbundinna þátta og
„sérvizku". Ég held að lausnin
verði sú, ef vel gengur, og nú
fer ég að tala einsog bjartsýnis-
maður, að þá muni einstakling-
arnir verða miklu frjálsari á
næstu áratugum, með hjálp
tölvunnar, heldur en þeir hafa
verið hingaðtil. Við losnum af
færiböndum, en fáum í staðinn
einstakar þrautir sem tölvan
leysir fyrir okkur, og við lærum
að hugsa með þessum nýju vél-
um.
Geir: Má ég leiða hugann að
annarri tækni, sem er skyld
þessari? Það er sú tækni sem
felst í lyfjum, sem eru mjög
mikið notuð. Ef við tökum
dæmi, þá hafa milljónir ungs
fólks í Bandarikjunum gert til-
raunir með mjög sterk efni,
sem hafa áhrif á sálarlífið, til
dæmis LSD og í miklu meira
mæli náttúrlega marihuana. Ef
þessi tílhneiging heldur áfram
að segja til sín, og þeim efnum
fjölgar stöðugt sem hafa áhrif
á vitundina og leysa úr læðingi
ýmsa hluti þar, hvað getum við
þá séð fyrir árið 2000?
Margrét: Ég held að þetta sé
einhver óhugnanlegasta breyt-
ing sem orðið gæti.
Ábyrgðartilfinning
Bjarni Bragi: Er hægt að hugsa
sér lyf sem hafi áhrif til auk-
innar ábyrgðartilfinningar?
Þorbjörn: Það stefnir allt í
hina áttina.
Bjarni Bragi: Já, nú er talað
um, að unga fólkið reyni að
losna. Ég verð nú að segja, að
einsog vandamálið er í dag,
einsog maður sér að minnsta-
kosti á mörgum stúlkum núna
hæfilega löngum tíma eftir
Verzlunarmannahelgina, þá
held ég að skortur á ábyrgðar-
tilfinningu og sjálfsaga sé mjög
mikill.
Hildur: Eru það endilega stúlk-
urnar?
Bjarni Bragi: Maður sér það
á þeim.
Sigurður: Þá er eftir að skil-
greina ábyrgðartilfinninguna.
Telst það til dæmis ekki til
ábyrgðartilfinningar að hafa
mjög sterka samkennd með ná-
unganum eða með heiminum
öllum, jafnvel svo sterka að úr
verði nýir einstaklingar? Mér
skilst líka að hassneyzla veki
þessa samkennd. Getur hún
ekki verið jafngóð og sú á-
byrgðartilfinning sem varnar
því að menn lendi á fyllirii eða
í bólinu hjá náunganum?
Steingrímur: Þá er þjóðfélagið
sett úr jafnvægi.
Bjarni Bragi: Engin ábyrgðar-
tilfinnnig er góð nema hún sé
jafnvaranleg gagnvart þeim
sem vaktar eru vonir hjá.
Hildur: Varst þú ekki að tala
um aukinn hagvöxt og aukinn
fólksfjölda i ákaflega miklum
bjartsýnistón? Nú snýrðu alltí-
einu við blaðinu, og þá kalla ég
til ábyrgðar þá sem eiga að sjá
um, að stúlkur geti á sómasam-
legan hátt alið upþ sín börn,
komið þeim á barnaheimili og
svo framvegis, vegna þess að
þar er ábyrgðartilfinningu
ábótavant.
Bjarni Bragi: Það er enginn
vandi að hafa þá ábyrgðartil-
finningu, sem ber það með sér,
að tekið sé við börnum á
barnaheimili, síðan leikskóla,
síðan barnaskóla og svo fram-
vegis, og það eina sem einstakl-
ingurinn þurfi að gera sé að
komast í einhverja vímu, búa
til nýjan einstakling, og síðan
eigi einhver skepna sem heitir
þjóðfélag að taka við honum.
Ég er að tala um, hvort hægt
sé að innprenta með lyfjum eða
öðrum breytingum æskunni á-
byrgðartilfinningu sem nær
lengra en þetta.
Hildur: Það er þjóðfélagið sem
skortir ábyrgðartilfinningu
gagnvart einstaklingum, sem
eru þjóðfélagsþegnar um leið
og þeir fæðast.
Bjarni Bragi: Þjóðfélagið er
alltaf að puða.
Margrét: Þjóðfélagið tekur við
einstaklingnum, hvort sem
fólki likar betur eða verr, og
það er ekki endilega víst að
áhrifin, sem hann verður fyrir,
þurfi að vera áhrifin sem þjóð-
félagið hefur á hann.
Sigurður: Og við göngum úti
hjónabönd af sama ábyrgðar-
leysi og unga fólkið skemmtir
sér um Verzlunarmannahelg-
ina. Maður veit aldrei hvað úr
því verður eða hvort maður er
gæddur þessu stöðuglyndi sem
auglýst var eftir hér áðan.
Steingrímur: En er ekki þessi
þjóðfélagsskepna saman sett af
einstaklingum, þannig að hún
hafi því meiri ábyrgðartilfinn-
ingu sem hver einstaklingur
hefur meiri ábyrgðartilfinn-
ingu?
Geir: Á ensku er orðið yfir
ábyrgð, responsibility, dregið af
response, andsvar. Ábyrgðartil-
finning er raunverulega það að
skynja eitthvað og bregðast við
því. Þá komum við að þessu: ef
það er eitthvað sem við erum
tilfinningalega lokuð fyrir, ef
við erum með bældar tilfinning-
ar, ef við skynjum til að mynda
ekki það sem við erum að gera
einsog til dæmis sprengjuflug-
maðurinn sem styður á hnapp
og tortímir hundruðum þús-
unda mannslífa, eða tækni-
23