Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 57

heimsins stærsti talkór upp raust sína og
fer með „Sjö boðorð Matsúsjíta":
1. Þjóðleg framför og blómgun vegna
iðnaðarins.
2. Hreinskiptið og heiðarlegt háttarlag.
3. Samvinna og örugg eining.
4. Iðni og framför.
5. Kurteisi og lítillæti.
6. Samhæfing og aðlögun.
7. Þakklæti og endurgjald.
Eftir þessi „Ljóðaljóð skyldunnar", sem
minna Vesturlandabúann einna helzt á
skátamessu i zenbúddískri umgerð, geng-
ur einn fulltrúi hvers hóps fram og snýr
sér að félögum sínum. Honum er ætlað
að segja eitthvað uppbyggilegt áður en
vinnan hefst, til dæmis hvetja til ferskr-
ar hugsunar eða fara með lærdómsríka
dæmisögu, sem einatt er í næsta litlum
tengslum við verksmiðjuna og verkefni
dagsins. Hvað um það, þetta er föst
hefð, sem er helguð af langri venju og
engum kemur til hugar að breyta. Þessi
undirbúningur dagsins tekur ekki nema
fimm til tíu mínútur, og síðan dreifast
hóparnir i einu vettfangi að færiböndum
og vinnuborðum, og allt er í fullum gangi.
Að kvöldi áður en starfsfólkið heldur
heimleiðis er lagið tekið á ný og sunginn
Matsúsjíta-marsinn, sem er styttri en
Morgunsöngurinn og fjallar um það að
Japan sé að endurfæðast, iðnaðurinn
eigi þátt í vextinum og endurfæðingunni,
það sé mikil hamingja að fá að taka þátt
í hinu mikla átaki og vera trúr og dyggur
þjónn Matsúsjíta-fyrirtækisins.
Kjör starfsfólksins
Þetta fyrirtæki er á heimsmælikvarða,
státar af því að vera arðbærasta fyrir-
tæki Japans og leitast við að vera til fyr-
irmyndar um allan rekstur. Það greiðir
laun, sem eru talsvert fyrir ofan meðal-
lag, og varð fyrst japanskra fyrirtækja
til að taka upp fimm daga vinnuviku fyr-
ir sjö árum. Það hefur eftirlaunasjóð,
sjúkratryggingu og slysabætur til fjöl-
skyldna þeirra starfsmanna sem slasast
eða deyja. Það rekur eigin sjúkrahús, sem
eru ákaflega glæsileg, og sama er raunar
að segja um iþrótta- og skemmtihallir
þess.
Stavfsmaður hjá Matsúsjíta hefur að
meðaltali i mánaðarlaun þegar hann er
hálfþrítugur um 48.000 jen eða um 12.000
íslenzkar krónur. Við þau bætist síðan
bónus sem samsvarar 6,8 mánaðarlaunum
hjá þessu fyrirtæki, en er annarsstaðar
4—5 mánaðarlaun. Þannig verða meðal-
launin í reynd rúmar 18.000 krónur á
mánuði. Af þeim fara um 10% í skatta,
í hæsta lagi 20% í húsaleigu og um 40%
í mat handa fjögurra manna fjölskyldu.
Matsúsjíta rekur allskyns menningar-
starfsemi, enda er stofnandinn mikill
hugsjónamaður. Til að starfsfólkið sitji
ekki auðum höndum tvo frídaga vikunn-
ar eru skipulögð margháttuð námskeið
í tungumálum, verkfræði, rafeindatækni,
matargerð, blómaskreytingum o. s. frv.
Þessi námskeið er enginn skyldugur að
sækja, en það gerir nú samt um helm-
ingur starfsfólksins.
Til endurgjalds fyrir alla þessa um-
önnun ræður starfsfólkið sig ævilangt hjá
fyrirtækinu, að vísu ekki formlega, en í
sálinni. Menn ganga stoltir með merki
fyrirtækisins í barminum og líta á það
sem nokkurskonar æðri fjölskyldu, sem
gengur fyrir þörfum og óskum fjölskyld-
unnar sem menn eiga heima hjá sér.
Þessvegna er það fáheyrt í Japan að
menn fari frá einu fyrirtæki til annars —
það vekur ævinlega furðu og tortryggni.
Stórfyrirtæki einsog Mitsúbisjí, sem
smíðar stærstu skip veraldar auk margs
annars og rekur 40 verksmiðjur og skipa-
smíðastöðvar með um 90.000 starfsmönn-
um, hefur annan hátt á sínum „fjöl-
skyldumálum“ en Matsúsjíta. Þar koma
allir starfsmenn saman í allstórum hóp-
um einusinni i viku hverri milli kl. 15
og 16 og taka eigin framleiðslu til gagn-
rýninnar umræðu, jafnframt því sem
lagðar eru fram tillögur til úrbóta. Til-
lögurnar eru ræddar í þaula, og hóparnir
halda uppi harðri samkeppni um flestar
og beztar tillögur. Á timabilinu frá maí
til nóvember 1969 lögðu starfsmenn í
vélaverkstæðum Mitsúbisjís fram 2.909
tillögur til úrbóta, sem teknar voru til
greina við framleiðsluna.
Viðhorf bankamanns
Til eru þeir Japanir, sem gagnrýnt hafa
atvinnutilhögun og vinnusiðgæði þjóðar
sinnar. Einn þeirra er Ichiro Kaúasaki,
sem skrifaði bókina „Japan Unmasked“
og var kvaddur heim i skyndi meðan
hann var á leiðinni til Buenos Aires að
taka þar við sendiherrastarfi. Hann var
umsvifalaust rekinn úr utanríkisþjónust-
unni og starfar nú hjá Mitsúbisjí. í bók
sinni bendir Kaúasaki meðal annars á þá
áráttu Japana að hanga á vinnustað
frameftir öllu, þó ekkert sé þar að gera.
Enginn Japani fari heim á venjulegum
hættutíma, meðal annars vegna þess að
vinnan sé tekin framyfir fjölskylduna
og yfirleitt séu hýbýli manna ákaflega
þröng. En þetta stafi líka af hinni geysi-
hörðu samkeppni. Fyrirtækin séu stöð-
ugt að leita að sínum beztu starfskröft-
um, og allir vilji sýna áhuga og vilja.
Síðan sé látlaust verið að halda námskeið
og þjálfa úrvalið, því andleg og siðferði-
leg þjálfun sé ekki talin minna virði en
líkamleg þjálfun. Mörg fyrirtæki hafi
þann sið að senda beztu starfsmenn sína
einn til tvo mánuði á hverju ári til ein-
hvers afskekkts klausturs, þar sem þeir
losni úr öllum tengslum við umheiminn
og geti einbeitt sér að ihugun og andleg-
um æfingum. Þessum andlegu æfingum
fylgi likamleg áreynsla og þjálfun, löng
hlaup í býtið á morgnana og mjög tak-
mörkuð matarneyzla. Þetta geri það að
verkum, að þegar mikið liggi við geti þess-
ir menn lagt á sig 12—14 stunda stanz-
lausa vinnu um lengri eða skemmri tíma
án þess að kikna.
Þó Kaúasaki sé gagnrýninn á margt í
vinnutilhögun Japana, gerir hann ekki
ráð fyrir neinum verulegum breytingum
um fyrirsjáanlega framtið, enda hafi
þessi tilhögun borið mikinn árangur í
hagvexti og allsherjarframförum á efna-
hagssviðinu, þó hún bindi einstaklingn-
um oft mjög þunga bagga.
Unga kynslóðin virðist ekki sjá neitt
athugavert við að feta í fótspor feðranna,
ef marka má umsögn ungs aðstoðardeild-
arstjóra í einum banka Tókíóborgar, vel-
menntaðs manns sem leikur á fiðlu í frí-
stundum sinum. Hann hafði meðal ann-
ars þetta að segja um sina eigin afstöðu,
þegar franskur blaðamaður átti tal við
hann fyrir tímaritið Réalités:
„Ég hef ráðið mig ævilangt hjá bank-
anum. Jafnvel þó mér væru boðin tvöföld
laun í öðrum banka, mundi ég ekki þiggja
starf þar. Það væru einskonar svik. Hér
veit ég hvernig ferill minn á eftir að
verða; ég verð deildarstjóri eftir fimm ár,
og yfirdeildarstjóri eftir tíu ár. Siðan er
ekki gott að segja hvað verður, en starfs-
aldur og dugnaður koma þar til álita.
Mér finnst ég vera algerlega samsamaður
fyrirtækinu. Ég ræði við vinnuveitendur
mína og þeir taka tillit til minna sjónar-
miða.
Ég vinn oft frá kl. 8 á morgnana til
9.30 á kvöldin með matarhléi um há-
degið... Ég gæti hætt kl. 5.30, sem er
opinber hættutími; fagfélögin hvetja
okkur til að fara heim snemma og eiga
gott fjölskyldulíf. En að vinna frameftir
er gott til að komast áfram og hækka í
tign.
Við eigum rétt á þriggja vikna sumar-
leyfi. Ég mundi aldrei taka svo langt leyfi.
Ég tek mér aðeins átta daga frí. Fjórum
dögum eyði ég með konu minni og börn-
um í einum sumarskála bankans og fjór-
um í heimaborg minni til að vitja grafar
föður mins, til að heimsækja Búddamust-
erið og gamla frænku mína. Ég fer ekki i
musterið í Tókíó — musterið í heimaborg
minni er það eina sem mér finnst ég vera
í tengslum við. Þar eru allir forfeður
mínir....
Stundum taka yngri starfsmenn bank-
ans meira en fjögurra daga fri í einu. En
það mundi ég aldrei gera; það liti svo
illa út og gæfi til kynna að ég væri latur.
Ég er viss um að það er nægilegt mark-
mið i sjálfu sér að vinna af trúmensku
fyrir fyrirtæki sitt....
Golf er mjög mikilvægt fyrir ungan
kaupsýslumann. Það veitir manni færi á
að mynda góð viðskiptasambönd. Mér
geðjast alls ekki að þessari iþrótt, en hún
er félagsleg nauðsyn, margir viðskipta-
samningar eru endanlega afráðnir á golf-
vellinum....
Markmið mitt i lífinu er að vinna starf
rnitt æ betur og ná fullkomnu valdi á
bankastarfsemi. En ég óttast, að það sé
minni hrifning og áhugi í Japan en áð-
ur var.“
Viðhorf þessa unga bankamanns eru
sennilega í stórum dráttum dæmigerð
fyrir þau 20% japönsku þjóðarinnar sem
eru á snærum stórfyrirtækja og lifa í
fullkomnu félagslegu og efnahagslegu ör-
yggi. Allir hinir lifa við mjög bág kjör
eða beinan skort, og úr röðum þeirra
kemur það óánægða unga fólk sem oft
hefur gert stjórnvöldum þar eystra gramt
í geði og gæti átt eftir að setja allstórt
strik í reikning þeirra sérfræðinga sem
af svo mikilli og bjargfastri bjartsýni
hafa gert áætlanir um efnahagsvöxt Jap-
ans framtil næstu aldamóta. 4
57