Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 56

sér og sökkva sér jafndjúpt niðrí hvað
sem hann tekur sér fyrir hendur, hvort
heldur hann reisir hús eða smíðar skip,
ekur leigubíl, ræktar hrísgrjón, leikur
kabuki, veiðir fisk eða setur saman klukk-
ur, myndavélar eða rafeindatæki. Við
þetta bætist greinilegur ímugustur venju-
legra Japana á að taka sér frí frá störf-
um, en sú árátta virðist eitthvað vera að
b:eytast meðal yngra fólks.
En þó Japan sé þriðja mesta iðnaðar-
veidi heims, eru vinnulaun ekki að sama
skapi há. Þar eru Japanir í 19.—20. sæti,
og má vera að hagvöxturinn eigi að ein-
hverju leyti rætur að rekja til þess. Fé-
lagsleg hjálp og almannatryggingar eru
einnig í lágmarki. Til dæmis eru al-
mannatryggingar í Svíþjóð ellefu sinn-
um hærri á hvern einstakling en í Jap-
an. Barnalífeyrir er ekki greiddur, verka-
lýðshreyfingin er sundruð og vanmáttug,
og öryggisleysið utan stóru fyrirtækj anna
er geigvænlegt. Litlu fyrirtækin, heima-
verkstæði og smáiðnaður, eru miskunn-
arlaust arðrænd og mergsogin, og þar
vinna um 80% japanskra verkamanna sex
eða sjö daga í viku myrkranna á milli.
Þetta fólk er ákaflega illa launað og nýt-
ur sama og einskis félagslegs eða efna-
hagslegs öryggis. Á sama tíma og launa-
kjör hjá stórfyrirtækjunum batna ár frá
ári verður þessi stóri meirihluti þjóðar-
innar að sætta sig við óbreytt ástand eða
i bezta lagi mjög hægfara bætur á lífs-
kjörum sínum.
„Fyrirmyndarfyrirtækið"
Eitt bezt rekna og arðbærasta fyrirtæki
í Japan er nefnt Matsúsjíta og hefur að-
albækistöð í Osaka. Það rekur um 90
verksmiðjur víðsvegar um Japan með um
73.000 manna föstu starfsliði, sem fram-
leiðir allrahanda rafmagns- og rafeinda-
tæki, allt frá vasasjónvarpstækjum og
kæliskápum uppí risastórar rafvélar. Á
liðnu ári seldi þetta fyrirtæki fyrir tvo
milljarða dollara eða tæpa 180 milljarða
íslenzkra króna.
í öllum 90 verksmiðjum þessa fyrirtæk-
is hefst vinna klukkan 8 að morgni með
nákvæmlega sama hætti. Starfsfólkið
hópar sig saman við óralöng færibönd,
stúlkurnar í ljósbláum blússum með hvít-
um krögum og í hvítum leikfimiskóm,
verkstjórar og verkfræðingar, sem allir
eru karlkyns, í gráum hlífðarsloppum.
Allt í einu hljómar kröftugur söngur sem
allir viðstaddir taka undir. Þetta er
Morgunsöngurinn um Matsúsjíta, sem
sunginn hefur verið í fyrirtækinu síðan
árið 1933:
Til að byggja upp Japan
skulum viö sameina skynsemi og afl,
gera það sem við getum til að auka fram-
leiðsluna
og senda vörur okkar til þjóða heims
endalaust og án afláts
einsog vatnsbunu í gosbrunni.
Vaxi iðnaðurinn, vaxi, vaxi, vaxi
í samlyndi og sannleika
Matsúsjíta-fyrirtœkið.
Eftir þennan kröftuga söng, sem von-
andi hljómar betur á japönsku en á ís-
lenzku, er stutt þögn, en síðan hefur
Sigurður A. Magnússon:
Það eru engar ýkjur, að stórfyrirtækin
í Japan stjórni landinu og ráði framtíð
þess í miklu ríkara mæli en stjórnmála-
mennirnir. Samt má segja, að þau séu
á sinn hátt sjálfstæð ríki í ríkinu hvert
fyrir sig, sjálfum sér nóg, einangruð, með
eigin launþegasamtök og eigin banka. Á
hinn bóginn hvílir engin leynd yfir rekstri
þeirra, heldur þvert á móti. Hvergi í víðri
veröld er viðskiptalífið opnara eða upp-
lýsingar auðfengnari um allt er varðar
stöðu og rekstur fyrirtækja í fortíð, nú-
tíð og framtíð. Þessi opinskáa afstaða
fyrirtækja og látlaust upplýsingastreymi
frá stjórnendum til starfsmanna er meðal
þess sem mest hefur stuðlað að snöggum
og öruggum hagvexti Japans á liðnum
árum.
Stóru japönsku fyrirtækin eru mörg
hver tröllaukin, og mátti sjá þess ófá
dæmi á heimssýningunni í Osaka, þar
sem þau kepptust við að yfirbjóða hvert
annað með glæstum sýningarskálum og
skákuðu mörg hver heilum þjóðríkjum á
þeim vettvangi. „í þágu framfara og sam-
lyndis mannkynsins", voru einkunnarorð
heimssýningarinnar, og japanskir for-
stjórar halda því ótrauðir fram, að hinar
stórstígu efnahagsframfarir séu fyrst og
fremst í þágu meðbræðranna. Um það
má vissulega deila. Ekki fer á milli mála,
að „japanska undrið" er ekki sízt að
þakka áhuga, einbeitingarhæfileikum og
trúnaði einstaklingsins við verkefni sitt
og yfirboðara. Eðli verksins skiptir Jap-
anann engu máli, hann virðist einbeita
JAPANSKA UNDRIÐ IV:
STÓRFYRIRTÆKIN ALVÓLD
56