Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 33

alþjóðlegu hringiðu, ekki sizt
fyrir þrýsting frá þriðja heim-
inum. Það er erfitt fyrir okkur
nú að gera okkur fyllilega
grein fyrir, í hvaða farveg þetta
fer, en ég spái að þrýstingur-
inn vaxi ár frá ári, og hann
vaxi vegna þeirra gæða sem við
ráðum yfir, hvort sem það er
þessi skiki af Norður-Atlants-
hafinu, landið sem við stönd-
um á eða afurðirnar sem við
verzlum með.
Geir: í sambandi við hugsunar-
hátt framtíðarinnar hefur það
komið fram hjá mörgum, að
við getum ekki lengur verið
einangruð, heldur munum við
taka æ meiri þátt í hóphuga
plánetunnar vegna aukinna
fjarskipta og samskipta.
Sigurður: Það er „heimsþorp-
ið“ hans McLuhans.
Hildur: Ég held það sé ægileg-
ur misskilningur, að fólki sé
gefinn réttur. Pólk tekur sér
ævinlega rétt.
Björn: Ég hef að nokkru leyti
komizt að sömu niðurstöðu og
Sveinn og kannski fleiri varð-
andi lífsviðhorf um næstu
aldamót. Ég held menn muni
snúa sér nokkuð frá áherzlu á
vöruneyzlu og vörunotkun, en
ég get líka dregið þá ályktun
útfrá annarri forsendu, semsé
þeirri að menn muni hafa rek-
ið sig svo myndarlega á tak-
mörkun vöruframleiðslunnar,
að hin eðlilegu viðbrögð verði
þau að sækjast eftir öðrum
gæðum, sem séu meira á hug-
arplani og félagslegu plani.
Sigurður: Hvað um trúmálin?
Mér sýnist enginn reikna með
þeim eða til dæmis hlutverki
kirkjunnar árið 2000.
Bjarni Bragi: Ég ætlaði að
koma að því. Ég vil byrja á því,
að ég held að á þeim þróunar-
ferli, sem við höfum verið á,
hafi menn talið mjög mörg
gæði eftirsóknarverð í raun-
inni vegna þess að þau féllu
inní kerfið. Þau voru áfangar
á framabraut. Þau voru að
vissu leyti liður í að klifra
uppávið. Þetta hafa að veru-
Geir: I framhaldi af þessu
langar mig til að koma að einni
hugsun. Bandaríski mannúðar-
sálfræðingurinn Abraham Mas-
low spáir því, að vaxtar- og
sköpunarþörf, sem hann telur
Andri ísaksson.
legu leyti verið samfélagsleg
gæði í sambandi við frömun.
Þegar menn þekkja sitt kerfi
betur og eru gagnrýnni á það,
jafnframt því sem menntun
eykst, þá held ég að menn muni
skilja rækilega sundur upp-
runaleg, mannleg gæði og kerf-
isbundin gæði, að ekki sé talað
um hreinar nevrósur og geð-
truflanir. Þegar þar að kemur,
sennilega um árið 2000, verður
maðurinn eflaust töluvert
miklu trúhneigðari og hneigð-
ari fyrir náttúruna en hann er
nú. Hann verður semsé trú-
hneigður náttúruskoðari með
töluvert sterka eilífðarvitund
og heimssamkennd. Ég held að
samfara menningarkröfunni
muni að sjálfsögðu þróast
miklu ríkari þörf fyrir það að
þurfa ekki að horfa uppá neyð.
Öll skipulagning trygginga-
kerfis og samfélagshjálpar
byggist að vissu leyti á frum-
þörf, sem maðurinn getur leyft
sér að fullnægja þegar hann
hefur ráð á því. Þessi frumþörf
er sú að láta ekki særa neyðar-
tilfinninguna. En hinu verða
menn líka að vara sig á, að
þetta viðhorf, sem ég er að
reyna að lýsa, kemur líka fram
í öfugsnúnum myndum, og ég
er sannfærður um, að það kem-
ur fram núna í ranghverfu
samfélagslegrar ábyrgðartil-
finningar, semsagt í einhliða
kröfuhörku gagnvart þjóðfé-
laginu án þess menn geri sér
grein fyrir því, sem þarf að
láta á móti.
vera meðal fimm frumþarfa
mannsins, muni eftir því sem
frá líður verða æ meira ráð-
andi hjá fólki, þannig að árið
2000 verði sú þörf kannski rikj-
andi hjá þorra mannkyns.
Margrét: Ég vildi, að það sem
hér hefur verið sagt væri satt,
en ég held þetta sé óskhyggja,
og ég held, að ef við tölum í
alvöru um vaxandi tæknivæð-
ingu, eyðslu orkulinda og ann-
að slikt, þá munum við fá útúr
þessu fólk, sem er vélmenni. Við
fáum ekki húmanista, mann-
úðarmenn útúr þessu kerfi, það
held ég sé óhugsandi. Ég held
að við getum alls ekki slitið
okkur frá lögmáli orsaka og
afleiðinga í þessu efni. Ef
stjórnmálaþróunin fer í þá átt
að framkvæma það sem rætt
var hér á undan, þá verða af-
leiðingarnar þær, að fólk : erð-
ur sérhæfðara og sérhæfðara,
og það tekur sífellt meiri tíma
að sérhæfa hvern starfsmann
og fagmann, og hann fær æ
þrengra svið sem hann veit
meira og meira um, en skiptir
sér minna og minna af öðrum
hlutum. Þetta er ekki annað en
það sem við höfum séð gerast
í kringum okkur.
Geir: Það eru raunverulega
tvær framtíðarmyndir sem
dregnar hafa verið upp. Önnur
er bjartsýn og hin frekar böl-
sýn, og það er gott að við höf-
um þær báðar fyrir augum
samtímis.
Steingrímur: Já, ég er bjart-
sýnismaður, en viðurkenni
samt, að í þeirri öru þróun sem
átt hefur sér stað hefur mað-
urinn orðið í alltof ríkum mæli
þræll vélarinnar, framleiðsl-
unnar og neyzlunnar. Ég er á
hinn bóginn sannfærður um,
að menn eru farnir að gera sér
grein fyrir þessu, einsog þessi
umræða okkar ber vott um, og
ég held að maðurinn muni
vinna bug á þessu einsog öðr-
um erfiðleikum, þegar framí
sækir. Það eru fjölmargir
fræðimenn á þessum sviðum,
sálfræðingar og aðrir, að glíma
við bennan vanda. Ég held að
maðurinn verði orðinn miklu
fr.iálsari árið 2000, einsog hér
hefur verið sagt, og að ákveða
verði lágmarkslaun og þess
verði ekki krafizt að allir verði
nauðsynlega að vinna, heldur
geti menn lifað á þessum lág-
markslaunum án þess nauð-
synlega að stunda vinnu, ef
þeir gera ekki aðrar kröfur til
lífsins en þeir geta fullnægt
með þessum launum. Hinsvegar
verði öllum gert kleift að vinna
og hafa góðar tekjur, ef því er
að skipta, og að ekki verði am-
azt við því að ýmsir setji sér
meiri kröfur, sem þeir fullnægi
með meiri tekjuöflun. Afturá-
móti held ég að í mati okkar á
lífsgæðum verði fjölmargt mik-
ilvægt sem ekki er tekið með
í reikninginn af hagfræðingum,
þegar þeir reikna út þjóðar-
framleiðsluna, þar á meðal
umhverfið og sérstaklega sköp-
unarþörfin. Ég held að þeir sem
vilja geti sérhæft sig en ríkj-
andi verði meira frelsi til að
skipta um vinnu og umhverfi
og þroskast samkvæmt eigin
óskum.
Sigurður: í sambandi við þetta
bjartsýnistal er kannski fróð-
legt að láta þess getið, að
í tilefni þessarar umræðu
Samvinnunnar um árið 2000
var efnt til samkeppni meðal
nemenda í Myndlista- og hand-
íðaskólanum um kápumynd á
heftið. í samkeppninni tóku
þátt ellefu nemendur og skil-
uðu hátt í 30 teikningum, og
aðeins ein þeirra var bjartsýn,
ein eða tvær voru hlutlausar,
en allar hinar meira eða minna
bölsýnar. Þetta fólk er allt
um eða innanvið tvítugsaldur.
Unga kynslóðin virðist vera
miklu svartsýnni á framtíðina
en miðaldra fólk og þaðanaf
eldra.
Bjarni Bragi: Hún trúir því
greinilega ekki, að við Stein-
grímur munum ráða framúr
þessu.
Hildur: Ég hrökk svolítið við
þegar ég var að hlusta á tölu
Bjarna Braga um trúhneigða
náttúruelskandann og heims-
vitundina, því að ég hafði heyrt
þetta sama áður af munni
brezkra hass-neytenda.
Bjarni Bragi: Ég þarf ekki að
reykja hass. Ég er í þessu á-
standi algáður.
Andri: Ég held ég sé aðeins
nær Steingrími en Margréti í
viðhorfum minum við framtíð-
inni. Ég er algerlega andvígur
spá Margrétar um það, á hvern
hátt sérhæfing muni fara fram.
Ég er sammála þeim, sem
nefndu það fyrr, að menntunin
muni þróast yfir í það, að lögð
verði meiri áherzla á almenna
menntun, þ. e. a. s. sérhæfing-
in muni byrja seinna en hún
byrjar núna. Hún byrjar núna
lítillega um 14 ára aldur og
verður geysimikil um 16 ára
aldur hér á íslandi. Þetta mun
breytast. í öðru lagi, og það er
raunar aðalatriðið, verður lögð
meiri áherzla á að kenna fólki
að læra, semsé kenna fólki að
sérhæfa sig. Ég held að hættan
á mikilli sérhæfingu sé mun
minni en Margrét telur, ef rétt
er á þessum málum haldið. Að
því er varðar trúmálin, er ég á
þvi að þessi þörf, sem Bjarni
Bragi var að tala um, sé stað-
Vaxtarþörfin
33