Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 38

ið útfrá í þessu sambandi, en
það er að allir fjölmiðlar, og ef-
tilvill getum við tekið skóla-
kerfið með, eru i eðli sínu
íhaldssamir. Fjölmiðlar eru
reknir af ríkjandi skipulagi, af
þeim sem drottna núna, og það
er þeim í hag að viðhalda ríkj -
andi aðstæðum. Þessvegna get-
um við gengið útfrá því sem
vísu, að hvort sem fjölmiðlar
þykjast vera hlutlausir eða
ekki, þá muni þeir ævinlega
hafa tilhneigingu til íhalds-
semi, til að viðhalda því sem
nú er, en muni hindra að bylt-
ingarkenndar eða mjög af-
brigðilegar skoðanir komist til
skila.
Sigurður: Finnst þér þetta eiga
við um sænska sjónvarpið og
hljóðvarpið?
Þorbjörn: Ég set þetta fram
sem meginreglu. Má ég aðeins
taka dæmi? Sænska sjónvarp-
ið og útvarpið eru tvímælalaust
opnari fyrir ýmsu aðstreymi en
íslenzkir fjölmiðlar, en hér er
þá frekar um að ræða stigsmun
en eðlismun.
Bjarni Bragi: Ég held að fjöl-
miðlarnir séu. alveg gagngert á
bandi uppivöðsluafla, vegna
þess að uppivöðsluöfl skapa
alltaf fréttir og koma alltaf
ályktunum á framfæri og eru
alltaf á iði. Það er bara spurn-
ing um, hversu miklu af þessu
er hleypt í gegnum fjölmiðl-
ana. Þar að auki eru þeir, sem
vinna hjá fjölmiðlunum, mjög
oft í þeirri félagslegu aðstöðu
að vera gagnrýnir á skipulag
valdhafanna, og þessvegna er
það skoðun margra, að útvarp-
ið sé hreinlega rautt.
Sigurður: Merkir uppivöðsluöfi
og umbótaöfl sama í þínum
munni?
Bjarni Bragi: Það þarf ekki að
taka orðið uppivöðsluöfl niðr-
andi. Það eru einfaldlega þau
öfl sem vilja hvetja til breyt-
inga.
Sigurður: Sjálft orðið hefur nú
samt neikvæðan hljóm.
Baldur: En ég ætlaði að minn-
ast á annað, sem mér finnst
mjög alvarlegt, og það snertir
raunar ástandið núna líka, og
því verðum við fortakslaust að
breyta. Það er að verða nánast
útilokað fyrir hinn venjulega
mann að hafa nokkur áhrif i
islenzku stjórnmálalífi. Það er
Hildur: Mig langar að varpa
fram þeirri spurningu, hvort
það sé það sama að hugsa upp
nýtt þjóðfélag og vera bylting-
armanneskja.
Baldur: Það er það sama.
Bjarni Bragi: Það er bara sál-
arsjúkdómur að halda að það
sé gott að gera byltingu.
Þorbjörn: Við hugsum aldrei
upp nýtt þjóðfélag. Þjóðfélagið
samanstendur náttúrlega af
þeim einstaklingum sem
mynda það.
Hildur: Ég hef nefnilega heyrt
fólk hér nota orðin „nýtt þjóð-
félag“ sem aldrei mundi taka
orðið „byltingarmaður" sér i
munn í jákvæðum skilningi.
Annars langaði mig til að svara
Sigurði. Ég held ég viti, hvar
goðsögnin um þessa íhaldssömu
konu er upprunnin. Það er í
þeim löndum þar sem konur
hafa fengið kosningarétt
skyndilega, einhvernveginn
þannig að stórir hópar hafa
ekki barizt fyrir þessu, heldur
fengið þetta fyrirhafnarlaust,
og þá eru þessar konur ennþá
með föðurhugmyndina í huga.
Mér dettur í hug Spánn og því-
lík lönd. Og þessar konur kjósa
yfirleitt mjög íhaldssamt. Ég
held að þessi goðsögn hljóti að
vera sprottin af þessu.
Sigurður: Er það ekki lika
sjálft kerfið sem gerir hana
íhaldssama, heimilið og lifsör-
yggið?
Hildur: Hún er orðin svo vön
því að hugsa passívt. Hún fer
ekki alltíeinu að kjósa róttækt,
jafnvel þó hún sé óánægð.
Baldur: Því var haldið fram í
fyrra, að Heath og brezki
íhaldsflokkurinn hefðu unnið
kosningarnar á atkvæðum
kvenfólksins.
Hildur: En nú hafa konur i
Bretlandi ekki heldur verið
framarlega í baráttunni fyrir
auknum réttindum sinum, síð-
an á dögum súffragettanna.
að verða algerlega útilokað
fyrir aðra að komast áfram í
valdakerfinu en þá sem eiga
nóga peninga, eru í þannig
starfi að þeir geta svikizt um
eða eru aldir upp í flokksvél-
unum. Þetta er ástand sem
brýna nauðsyn ber til að
breyta.
Bjarni Bragi: Hvað þá um
stéttarfélögin? Þú gleymir al-
veg þínu eigin númeri.
Baldur: Stéttarfélögin eru bara
partur af valdakerfinu. Það er
alveg útilokað fyrir mann að
komast áfram innan stéttarfé-
laganna í dag, sem er ekki i
vináttutengslum við forustu-
liðið. Sá maður, til dæmis i
Dagsbrún, sem er ekki vinur
Ebba, hann einfaldlega kemst
ekki áfram.
Bjarni Bragi: Mig langaði til
að beina umræðunum inná það
sem mér finnst vera eins mið-
lægt í þessu einsog skólakerfi
og fjölmiðlar, og það eru hin
hagfélagslegu átök. Hverskon-
ar kerfi munum við hafa árið
2000 við það að gera upp spurs-
mál tekjuskiptingarinnar? Og
ef við höldum áfram þessu tali
um þátttöku eða atvinnulýð-
ræði, hvernig munum við þróa
það? Ég viðurkenni fyllilega og
mæli með nauðsyn verkalýðs-
félaga og stéttarfélaga, en það
er ekki þarmeð sagt, að ég sé
hrifinn af starfi þeirra einsog
það er í dag. Ég geri ráð fyrir
því, að í staðinn fyrir þessi
langdregnu verkföll megi með
könnun á vinnuframlagi og
viðbrögðum fólks á vinnumark-
aði finna þau launahlutföll,
sem muni verða til leiðbeining-
Bjarni Bragi: Það er önnur
hugmynd sem ég vil koma á
framfæri og held að sé mjög
raunhæf. Það er lögmál lýð-
ræðiskerfisins og helzti veik-
leiki — þó það sé eina kerfið,
sem hægt er að sætta sig við —
að það leitast við, já beinlinis
eltist við að þjóna hverjum og
einum hagsmunahópi og af-
brigði í hagsmunum. Við höf-
um ákaflega fjölbreytt litróf
af hagsmunahópum sem þrýsta
á. Það er mikil hætta á því, að
við náum ekki tökum á því að
leita lausna innan þeirra
marka og möguleika sem við
höfum, og helzta sjúkdómsein-
kenni þess ástands er einmitt
verðbólgan. Spurningin er,
hvort við höldum áfram að
hafa þetta stöðuga útboð á
kröfum sem ekki er hægt að
fullnægja innan heildarramm-
ans, þannig að við höfum á-
framhald á verðbólguþróun,
sem er tákn um samfélagslegt
ábyrgðarleysi. Verðbólgan er
ekki bara hagfræðileg, heldur
ar á vinnumarkaðinum, og
sömuleiðis kemur menntakerf-
ið til skjalanna sem einn helzti
framboðsaðili þeirrar starfs-
getu og starfskrafta sem um
verður að ræða. Ég held það
hljóti að koma að þvi, að stétt-
arfélögin sjái, að þetta er ekki
bara spurning um brútal
kraftaátök, heldur sé hægt að
sundurgreina þau öfl sem
þarna eru að verki, og verka
ef svo má segja normatíft eða
stuðla að myndun reglna um
tekjumyndun.
Baldur: Þetta verður bara allt-
af pólitískt.
Bjarni Bragi: Ja, hvað er póli-
tik?
Baldur: Það verður aldrei hægt
að reikna það út, að þessi hóp-
ur eigi að fá þetta mikið af
kökunni og hinn þetta mikið.
Bjarni Bragi: Við skulum segja,
að það verði aldrei hægt að
reikna það óyggjandi út og
menn muni aldrei taka þess-
háttar útreikninga sem fullgilt
mat, en ég sting uppá því, að
menn muni taka þessháttar
rannsóknir og starfsmat mjög
mikið til greina í staðinn fyrir
brútal valdaátök.
Baldur: Það á bara að stefna
að algerum launajöfnuði.
er hún líka þjóðfélagslegt og
sálfræðilegt fyrirbæri.
Jónas: Ég ætla aðeins að vikja
að þessum uppivöðsluöflum,
sem svo hafa verið nefnd. Ég
er nú sjálfur náttúruvísinda-
maður og verð að segja alveg
einsog er, að ekki er laust við
að mér sé dálítið órótt meðai
þessara mörgu nýju stefnumiða
og isma. Þó þykir mér nú
leitt, þar sem ég er aðeins rétt
kominn á fertugsaldur, að vera
álitinn gamall maður í þessum
efnum. Mér finnst semsagt dá-
litið hættulegt að vera með allt
þjóðfélagið i einhverri félags-
legri tilraunastarfsemi. Við
náttúruvísindamenn erum van-
ir að gera það sem nefnt er
á ensku máli „pilot plant“, þar
sem kannað er hvaða afleið-
ingar tilteknar tilraunir kunni
að hafa. Við höfum mýmörg
dæmi þess að tilraunir með
ýmiskonar isma hafa endað í
styrjöldum og öðru slíku, og ég
hef þá trú að svona tilraunir
Stéttarfélög
Hagsmunahópar
38