Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 26

2 971SAM
VINNAN
Ottó K.
Ólafsson.
sem að vísu er leiðinlegt að
þurfa að viðurkenna, en þetta
er nú bara einusinni svona.
Það verður ekki lengi hægt
að halda áfram á þeirri braut
að ganga á birgðir nátt-
úrunnar með ofbeit. Til sög-
unnar verða að koma allt aðrir
hlutir, til dæmis fiskrækt eða
einhverskonar landbúnaður
sem nýtir þá jákvæðu þætti
sem íslenzk náttúra þýr yfir,
svosem svepparækt. Sveppir
þurfa ekki mikið ljós.
Ylrækt
Geir: Hvað um gróðurhús og
jarðhita?
Jónas: Já, ylrækt almennt
hlýtur að færast mjög í vöxt.
Við verðum að stefna að því að
nýta það sem okkur er þoðið
uppá af náttúrunni, jarðhita,
mikið ódýrt landrými, en að
vísu takmarkað ljós. Af þessu
leiðir síðan, að smáiðnaður
mun fara vaxandi í sveitum
landsins í tengslum við háþró-
aðan landbúnað, einsog til
dæmis ylrækt hlýtur að verða
og jafnvel líka fiskrækt.
Geir: Þú minntist á að íslend-
ingar hefðu ofnýtt möguleik-
ana sem landið býður uppá.
Hvað um áburð einsog hann
hefur verið notaður víða um
lönd í miklu magni til að auka
afraksturinn?
Bjarni Bragi: Já, í rauninni
höfum við ofnýtt ræktunar-
lausan búskap.
Steingrímur: Mundi ekki betri
stjórnun á nýtingu náttúru-
auðæfanna leiða til þess, að
þau gefi meira af sér? Til dæm-
is aukin ræktun.
Jónas: Það er vitanlega hægt
að auka ræktunina töluvert
mikið, en við hrærumst samt
sem áður innan sömu víddar.
Jafnvel þó við tvö- eða þreföld-
um ræktunina, verður það
ekki neitt verulegt stökk sem
máli skipti.
Hildur: En er ekki vandinn
sá að halda jafnvæginu í nátt-
úrunni? Þegar farið er að
leggja mjög ríka áherzlu á
ræktun einsog til dæmis í
Bandaríkjunum, þá er gripið
i vaxandi mæli til skordýra-
eiturs, einsog DDT, sem trufl-
ar hringrás náttúrunnar, fer i
fiskstofninn og móðurmjólkina
og ógnar lífinu. Það er því
alltaf spurning um, hve mikið
verði skynsamlega ræktað á
hverjum stað, án þess að trufla
jafnvægið.
Jónas: Það getur jafnvel verið,
að í hverju landi séu ákveðnir
eðliseiginleikar sem ráði þvi
hvað það þolir mikið af trufl-
unum af manna völdum. Þau
orð hafa fallið, að íslenzk nátt-
úra sé mjög viðkvæm, og það
er alls ekki ósennilegt að hún
sé viðkvæmari en náttúra ann-
arra landa gagnvart inngripum
af hálfu mannsins.
Bjarni Bragi: Hér er líka
spurning um gæði. Hvernig er
ræktunin? Það er ekki bara
spurning um, hvort við höfum
meiri eða minni ræktun, heldur
ræktun af ákveðnum gæðum,
sem miðast beinlinis við þær
eigindir sem eru ríkjandi hér.
Það er ekki bara ræktun og
meiri ræktun á ákveðnu landi í
sama dúr einsog land hefur
verið ræktað hingaðtil, heldur
er það ef svo má segja viss
ræktunarþáttur í nýtingu
þeirra frjálsu gæða sem við
höfum haft til umráða, og það
er einmitt sorgarsagan í sam-
bandi við þessa miklu tilraun
til samfélagslegrar nýtingar á-
kveðinnar auðlindar hérlendis,
að ekki skyldi hafa verið hægt
að semja skynsamlegar samfé-
lagsreglur um það. Til forna
var svokölluð ítala í almenn-
ingana: það mátti ekki gegnd-
arlaust auka þann afrakstur
sem hver og einn ætlaði sér að
hafa af hinni sameiginlegu
auðlind, heldur var rétturinn
skammtaður.
Ágúst: Mætti ekki hugsa sér
fjölbreyttari landbúnað í fram-
tíðinni? Frá upphafi íslands-
byggðar höfum við verið með
sauðfé, kýr og hesta, en fátt
eitt bætzt við.
Skógrækt
Bjarni Bragi: Ég vil styðja
skógræktina þína, því ég held
hún hafi margskonar uppfyll-
ingar- eða aukagildi til viðbót-
ar beinum arði, sem er kannski
ekki ýkjamikill.
Ágúst: Já, ég held að árið 2000
standi bændur á Fljótsdalshér-
aði, sem hafa tekið höndum
saman um stórfellda ræktun
(ég skoðaði þetta fyrir nokkr-
um árum), miklu betur að vígi
en nokkurn hefur órað fyrir.
Steingrímur: Það má líka
benda á ræktun sandanna í
Öræfunum, sem er félagsrækt-
un og hefur borið stórkostlegan
árangur.
Ágúst: Var ekki sandaræktunin
of þurr?
Steingrímur: Hún hefur tekizt
einstaklega vel í Öræfunum.
Ágúst: Það er vitað að alltaf
hefur verið hægt að rækta gras
á íslandi, ef áburður er fyrir
hendi. En spurningin er, þegar
sandar eða önnur gróðurlendi
eru tekin til ræktunar, hvað
við höfum efni á miklum
áburði, því vitanlega skuld-
bindum við okkur til að bera á
þessi svæði til frambúðar.
Bjarni Bragi: Það er líka
spurning um, hversu fjölþætta
ræktun við getum stundað á
hverju svæði.
Ágúst: Ég las það í riti frá
Rannsóknastofnun landbúnað-
arins frá 1951, að enginn vandi
væri að ráða bót á þessu þá.
En lausnin hefur því miður ekki
fundizt ennþá.
Bjarni Bragi: Mig langar til að
bæta því við um skógræktina,
að hún er, að frátaldri viðar-
notkun sem kemur á löngum
tíma, eina ræktunin sem áork-
ar tvennu eða jafnvel þrennu i
einu: djúpplægir jarðveginn
(myndar djúpa hringrás í jarð-
veginum), myndar skjól og
miðlar vatni.
Ágúst: Auk þess sem önnur
ræktun gefur mun meiri arð í
skóglendi en á berangri, þann-
ig að skógrækt hlýtur að koma
til með að hafa talsvert gildi.
Hildur: Mér virðist af því sem
sagt hefur verið hér, að félags-
hyggja og ræktunarhyggja
hljóti að eiga mikla samleið.
Ágúst: Skógræktin á Fljóts-
dalshéraði er einmitt ágætt
dæmi um félagsræktun.
Hildur: Já, bæði skógrækt,
sandaræktun og önnur rækt-
un, sem margir eiga sameigin-
lega þátt í, virðist vera miklu
lífrænni en ræktunarviðleitni
einstaklinga, sem einatt taka
minna tillit til umhverfisins og
heildarþarfa samfélagsins.
Ágúst: Og skógrækt hefur það
framyfir grasrækt, að ekki þarf
að bera á plönturnar nema
fyrstu tvö árin, og þarmeð er
þeim borgið.
Sigurður: Er ekki verulegur ár-
angur af skógrækt bundinn við
afmörkuð svæði hérlendis, og
þá fyrst og fremst Fljótsdals-
hérað?
Ágúst: Það hefur ekki verið
reynt í neinum verulegum mæli
annarsstaðar.
Sigurður: Víst hefur skógrækt
verið reynd víða um land í tals-
verðum mæli. Árangurinn virð-
26