Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 37
inni held ég að talsverð hætta
sé á því, að ákveðinn minni-
hluti af þjóðinni, sem býr við
verri aðstæður en almennt ger-
ist, muni fjarlægjast enn meir
en orðið er þá sem betur eru
settir. Jafnframt muni þessi
minnihluti verða fyrir meiri
firringu og það muni aftur
auka afbrotahneigð hjá þess-
um hópi, en sömuleiðis muni
koma til ýmiskonar örvænting-
araðgerða hjá ýmsum hlutum
betur setta hópsins, sem eru
óánægðir með þetta ástand.
Þetta held ég að sé atriði sem
nauðsynlegt er að velta fyrir
sér, og ég held að við verðum
að líta á afbrotatiðni sem mis-
munandi eðlilegt ástand i þjóð-
félaginu. Mér er engin laun-
ung á því, að ég tel afbrota-
tiðni í Bandarikjunum eiga sér
að ýmsu leyti eðlilegar skýring-
ar vegna mótsagnanna sem
hafa magnazt i því þjóðfélagi.
í sambandi við spá Steingríms
um stjórnmálaöflin eftir
nokkra áratugi vil ég taka
fram, að ég er honum nokkuð
sammála, en sé þó ekki and-
stæður eins mikið og hann milli
þeirra sem leggja vilja áherzlu
á að viðhalda hagvextinum og
hinna sem vilja auka ýmiskon-
ar þjónustu og mannúðarstarf-
semi. Ég sé það frekar í
stranghagfræðilegri andstæðu
þeirra sem vilja annarsvegar
Margrét: Mér finnst eiginlega,
að fólk gleymi hér að gera sér
grein fyrir lögmáli orsaka og
afleiðinga. Við höfum búið við
ákveðna stjórnarhætti í 10 ár,
og til þess að einhver breyting
geti á þeim orðið þarf þjóðin
að velja aðra stefnu. Við eigum
ekki gott með að taka upp aðra
stefnu, afþvíað okkur er inn-
prentuð sú eina sanna trú
í fjölmiðlunum okkar. Þeir
þrýsta öllum hér í ákveðinn
skoðanafarveg eða réttara sagt
ákveðinn farveg skoðanamynd-
unar. Þetta hefur ekki komið
nægilega skýrt fram í þessum
umræðum. Það fólk, sem hér
er nú, er ákaflega bjartsýnt og
talar einsog meirihluta okkar
sem hér sitjum finnst. Við er-
um kölluð kommúnistar þegar
við komum útúr þessu húsi, og
það er öskrað á okkur, þannig
að þessar skoðanir komast
aldrei inní höfuðið á háttvirt-
um almenningi. Þessi sami al-
menningur velur sér svo full-
trúa á alþingi, sem taka
ákvarðanir fyrir okkur. Ég er
breyta neyzlumódelinu þannig
að þeir vilja auka hina sam-
eiginlegu neyzlu yfirleitt og
hinsvegar þeirra sem leggja
áherzlu á að einstaklingsneyzl-
an verði áfram mjög mikil og
að treysta beri einstaklingun-
um til að nota sjálfir á skyn-
samlegan og hagnýtan hátt
sem allra mest af sínum
peningum, sem hefði í för með
sér minni skattlagningu og svo
framvegis. Meðal annars held
ég að þetta muni verða mjög
til umræðu í skólamálum, hvort
fólk er reiðubúið til að borga
fyrir dýrt og fullkomið sam-
eiginlegt skólakerfi.
Bjarni Bragi: Að átökin verði
með öðrum orðum milli einka-
neyzlu- og samneyzluþjóðfé-
lags?
Andri: Rétt skilið.
Steingrímur: Ég held að þjóðfé-
lagið, sem ég nefndi fyrr, „iðn-
aðarþjóðfélagið“ svonefnda,
leggi meiri áherzlu á hlýðni við
skipulagið, undirgefni einstakl-
ingsins við skipulagið, en að
hið seinna vilji veita einstakl-
ingnum meira frelsi frá kerf-
inu og fórna einhverju fyrir
það.
Andri: Það er nefnilega það.
Þá hef ég ekki skilið alveg rétt
það sem þú sagðir áðan.
alls ekki viss um, að með þess-
um fjölmiðlum, sem við höf-
um, sé alþingi spegill af þeim
skoðunum sem þjóðin hefur í
raun og veru, ef hún fengi bara
einhverntíma að láta þær í
ijós. Ég álít semsé að skoðana-
myndun sé hér alltof einhliða,
og þeir sem hafa aðra skoðun
en það pólitíska vald, sem hér
hefur ráðið undanfarinn ára-
tug, koma henni einfaldlega
ekki á framfæri við almenning.
— Mig langar lika að minnast
hér á einn þrýstingshóp sem
eflaust verður farinn að láta
mjög til sín taka árið 2000, en
það er kvenfólkið. Eftir 30 ár
verður allt kvenfólk komið útá
vinnumarkaðinn. Þetta veit ég
að hlýtur að gerast. Afleiðing-
arnar sjáum við fyrir, og þar-
afleiðandi þurfum við þjóðfé-
lag sem tekur tillit til þess
arna, og við skulum fá það
hvort sem ykkur karlmönnun-
um líkar betur eða verr. Þarna
er semsagt einn mikilvægur
þrýstingshópur sem verður
kominn á vettvang árið 2000.
Bjarni Bragi: Mér finnst þrýst-
ingur kvenna mjög yndislegur.
Mavgrét: Það fer nú væntan-
lega eftir því, hvernig hann
lýsir sér.
Geir: Ég sé á nýlegum blöðum
vestan um haf, að í Banda-
ríkjunum er kvenfrelsishreyf-
ingin ákaflega starfsöm og hef-
ur á skömmum tíma orðið mjög
mikið ágengt. Gætirðu timasett
þetta hérna hjá okkur?
Margrét: Ég held þetta muni
taka svona 15 til 20 ár. Þetta
gerist ekki á einum degi, en
það er greinilegur munur á
stúdinum í háskólanum núna
og fyrir 10 til 15 árum þegar ég
var í skóla. Þetta er allt annað
fólk og hefur allt annað lífs-
viðhorf. Ég held að næsta kyn-
slóð, þ. e. a. s. þær sem eru
núna 10 ára gamlar eða
kannski yngri, muni gerbreyta
ástandinu.
Sigurður: Ég er alveg sammála
Margréti um erfiðleikana við
að ná til þjóðarinnar með
skoðanir sem ekki falla i kram
valdhafanna. íslenzka kerfið
hefur alltaf minnt mig per-
sónulega á sovézka kerfið, og
það er mjög fróðlegt að bera
þessi tvö kerfi saman í einstök-
um atriðum. Mér finnst ég sem-
sagt einatt búa við sovézka
kerfið á íslandi, þegar ég ber
það saman við önnur Norður-
lönd eða jafnvel Bandarikin.
Hinsvegar höfum við horft
uppá það, að fámennir hávær-
ir hópar hafa miklu meiri áhrif
tiltölulega heldur en stærð
þeirra gefur til kynna, og þess-
vegna er ég nokkuð bjartsýnn
á, að ýmsar heilbrigðar skoð-
anir muni smátt og smátt síast
út til fólks á næstu árum með
aukinni baráttu á öllum víg-
stöðvum, ekki sízt á vígstöðv-
um kvenþjóðarinnar. Afturá-
móti er kannski ástæða til að
hafa áhyggjur af mjög aukn-
um áhrifum kvenfólks, ef það
Geir: Mig langar að varpa hér
fram hugmynd, sem kannski
mætti ræða: hvort skólakerfið,
ef við lítum á það sem fjöl-
miðil, þ. e. a. s. hin pólitískt
mótandi áhrif skólakerfisins,
hvort þau eigi ekki stóran þátt
í skoðanamyndun landsmanna.
Bjarni Bragi: En þið gleymið
bara öllu atvinnulifinu, hag-
félagslega skipulaginu og öllu
er rétt sem sagt er, að kvenfólk
sé í eðli sínu yfirleitt íhalds-
samara en karlmenn. En
kannski er hér bara um að ræða
eina af mörgum goðsögnum
karlmannaþjóðfélagsins. En ég
hugsa til þess með hryllingi ef
aukin áhrif kvenfólks eiga eft-
ir að gera þetta þjóðfélag
íhaldssamara en það er nú
þegar. Á hinn bóginn væri ég
þess mjög fýsandi, að þjóðfé-
lagið yrði „kvenlegra“ en það
er í þeim skilningi, að ég held
að kvenfólk yfirleitt hafi ríkari
félagskennd, hafi meiri ábyrgð-
artilfinningu og samfélags-
kennd, þannig að með auknum
áhrifum kvenna verði þjóðfé-
lagið samstilltara, friðsælla.
„Karlmannlegt“ þjóðfélag er
samfélag einstaklingshyggju og
þarafleiðandi herskátt og of-
beldishneigt, en „kvenlega“
þjóðfélagið er, held ég, mýkra
og elskulegra.
Baldur: Konur geta verið miklu
meiri skepnur en karlmenn.
Sigurður: Þær geta verið það,
en það er áreiðanlega ekki
reglan. — Annars langaði mig
til að víkja að einu atriði enn.
í síðasta hefti Samvinnunnar
birtist grein eftir þýzkan eðlis-
fræðing, sem bar heitið „Að
vera samtiða sjálfum sér“. Þar
sýndi hann með línuritum og
tölfræðilegum útreikningum,
að með sifellt örari þróun á
öllum sviðum verði erfiðara og
erfiðara fyrir hvern einstakl-
ing að lifa í samtímanum. Þá
vaknar spurningin, hvort á-
rekstrarnir i skólum og ann-
arsstaðar muni ekki magnast
að sama skapi sem aðlögunar-
hæfni einstaklingsins að si-
breytilegum heimi torveldast.
Og i þvi sambandi skiptir það
náttúrlega meginmáli að skóla-
kerfinu og raunar þjóðfélaginu
öllu er fyrst og fremst stjórnað
af mönnum af eldri kynslóð-
um, en einmitt þær eiga tor-
veldast með að laga sig að sí-
breytilegri þróun.
þessu. Við megum ekki vera of
bundin við þessa „pedagógísku
prófessjón".
Sigurður: Hún er máttug. Þeg-
ar skólar og allir aðrir fjölmiðl-
ar leggja saman, eru áhrifin
enganveginn lítilvæg. Þá mega
hagfræðingar fara að vara sig.
Þorbjörn: Það er eitt megin-
sjónarmið sem við getum geng-
Hlutverk kvenna
íhaldssamir fjölmiðlar
37