Samvinnan - 01.12.1972, Blaðsíða 25

sem flestra íslenzkra rannsóknarbóka-
safna og steypt saman í eina spjaldskrá.
Jafnframt verður sameiginleg flokkuð
ritaukaskrá þessara safna gefin út í fjöl-
földuðu formi á nokkurra mánaða fresti,
og mun deildin sjá um ritstjórn hennar.
Tímarit
Fjallað er um tímarit og tímaritahald
sérstaklega, og segir þar m. a.:
Mikilvægur hluti aðfanga í vísindalegu
bókasafni er fólginn í tímaritum og rit-
röðum, sem sæta sérstakri meðferð við
komu í safnið, þar eð færa verður hvert
hefti í sérstaka skrá, koma því fyrir á
sérlega gerðum sýnihillum í tímarita-
stofu til skamms tíma og búa síðan um
til frekari varðveizlu og notkunar.
f tímaritastofu skal vera sérstakt
starfslið, er lýtur forstöðu yfirmanns
aðfangadeildar. Sakir þess hve ritaskipti
safnsins við stofnanir erlendis eru að
miklum hluta fólgin í gagnkvæmum
sendingum tímarita og ritraða, er eðli-
legast, að sá þáttur sé innan vébanda
tímaritadeildar og þar sé haldin rita-
skiptaskrá, afgreidd og varðveitt bréf, er
að ritaskiptum lúta, o. s. frv. Ákvarð-
anir um meiriháttar ritaskipti og val
skiptaaðila yrði eigi að síður teknar í
samráði við stjórnanda aðfangadeildar
eða yfirbókavörð.
Veigamikið verkefni í sambandi við
tímaritahald er gerð og útgáfa flokkaðr-
ar samskrár um erlend tímarit í íslenzk-
um rannsóknarbókasöfnum. Eðlilegast
er, að sá þáttur sé á vegum tímarita-
deildar. Samskrá tímarita yrði gefin út
á nokkurra ára fresti, og yrði öðrum
rannsóknarbókasöfnum gert að miðla
tímaritadeildinni upplýsingum um breyt-
ingar á tímaritahaldi sínu jafnt og þétt.
Þannig yrði deildinni fært að veita
glöggar upplýsingar um tímaritahald ís-
lenzkra rannsóknarbókasafna á hverjum
tíma. Auk þess, sem nú hefur verið tal-
ið, skal starfsfólk tímaritadeildar hafa
eftirlit með allri umgengni í tímarita-
stofu.
ÞjóSdeild
Einn helzti kafli forsagnár fjallar að
vonum um þjóðdeild, en hér verður ein-
ungis birt það, sem segir um hlutverk
hennar:
Þjóðdeild annast
- Öflun og varðveizlu íslenzks efnis í
prentuðu eða fjölfölduðu formi og þess
erlends efnis af sömu gerð, er varðar
ísland eða íslenzk málefni;
- þjónustu við þá, er nota fyrrgreint efni
á lestrarsal eða í innri lessætum deild-
arinnar;
- gerð innri hjálpargagna við not fyrr-
greinds efnis, annarra en aðalspjald-
skrár safnsins;
- rannsóknir í íslenzkri bókfræði;
- skrár til útgáfu, er taka til þjóðdeildar-
efnis og safnið gefur út eða á aðild að,
þ. á m. árleg skrá um íslenzka bóka-
útgáfu.
Handritadeild
Um hlutverk handritadeildar segir á
sama hátt:
Hlutverk handritadeildar er að annast
söfnun og varðveizlu íslenzkra handrita,
ennfremur öflun á filmum, myndum eða
ljósritum af handritum, sem ekki er
kostur að ná til á annan hátt.
Handritadeildin lætur í té þjónustu
við þá, sem nota vilja handrit á lestrar-
sal deildarinnar og þjóðdeildar, ennfrem-
ur við önnur söfn og stofnanir, sem
handrit fá lánuð úr Landsbókasafni.
Handritadeild sér um gerð hj álpargagna,
svo sem skráa af ýmsu tagi, og annast
útgáfu handritaskrár.
Lesenda- og stofnanaþjónusta
Næst er kafli um lesenda- og stofn-
anaþjónustu, og segir svo um hlutverk
hennar:
a. Sjálfsagt þykir í safni af þessari
stærð, að sérstakur bókavörður sé ábyrg-
ur fyrir því, sem nefna mætti lesenda-
þjónustu. Er þar um að ræða leiðbein-
ingar við gesti um notkun handbóka og
bókfræðirita og almenna fyrirgreiðslu. í
verkahring þessa bókavarðar yrði jafn-
framt að annast könnun á lestrarvenj-
um og notkunarháttum safngesta, svo
og að hlutast til um úrbætur vegna
ábendinga af hálfu notenda. Er ákaflega
mikilvægt, að þessir þættir séu vel rækt-
ir, þar eð orðstír safnsins út á við er
að verulegu leyti undir því kominn.
b. Ljóst er, að eftir sameiningu safn-
anna muni Háskólinn hafa allmörg sér-
söfn innan sinna vébanda í deildum,
stofnunum og lesstofum. Gera má ráð
fyrir, að hvert þeirra verði um 1—5 þús.
bindi bóka. Þau verða rekstrarlega hluti
aðalsafnsins, og munu aðföng til þeirra
að mestu leyti fara um það, enda ann-
ast aðalsafnið skráningu bókakostsins,
svo og uppsetningu hans og viðhald. Að-
alsafn sér einnig um grisjun bókakosts-
ins í útibúunum og tekur í sína vörzlu
þann hluta hans, sem víkur fyrir öðrum
ritum nýrri. Háskólabókasafn starfrækir
um áramótin 1971/72 um tíu söfn af
þessu tagi, en þeim fer ört fjölgandi.
Gæzla slíkra safna er vandkvæðum
bundin, en meginábyrgð á þeim þætti
hlýtur að hvíla á aðalsafni. Þarf það
í þessu skyni að hafa á sínum vegum
bæði lausráðna og fastráðna asðtoðar-
menn og bókaverði, sem fara á milli
safnanna og hafa þar viðkomu eða við-
dvöl tiltekinn tíma á dag. Forstaða þessa
umfangsmikla þáttar safnrekstursins
verður í höndum forstöðumanns lesenda-
og stofnanaþjónustu.
c. Miklu getur valdið um rétt tök og
skjótan árangur í háskólanámi, að
fræðsla við stúdenta í bóksafnsnotkun
sé vel rækt. Þykir bezt að taka stúdenta
í hverri grein sér í lagi, helzt á fyrsta
námsári, og veita þeim skipulega fræðslu
um safnið og spjaldskrár þess, einnig
handbækur, er varða þeirra grein, og
hversu hafa má bezt gagn af þeim. Kæmi
í hlut allmargra af bókavörðum safns-
ins að veita þeim þessa fræðslu, í sam-
ráði við háskólakennara í hverri deild,
með munnlegri tilsögn, notkun bóklegra
eða fjölritaðra gagna og jafnvel sýn-
ingum skuggamynda og kvikmynda. En
yfirumsjón með þessum þætti verður að
vera í höndum tiltekins bókavarðar, og
er eðlilegast að ætla hana forstöðumanni
stofnana- og lesendaþjónustu. Safnkynn-
ing, er miðuð sé við almenna notendur
safnsins, yrði einnig a. n. 1. á hans
vegum.
Kennsla í bókasafnsfræði
Um kennslu í bókasafnsfræði skal
þetta tekið fram:
Eins og kunnugt er, heldur Háskólinn
uppi kennslu í bókasafnsfræði til B.A.-
prófs. Háskólaárið 1971—72 eru um 50
stúdentar við námið. Gera verður ráð
fyrir, að þessi kennsla fari fram í bóka-
safninu, og skal þá vera aðstaða þar til
að kenna allt að þremur hópum sam-
tímis. Skal í fyrsta lagi ætla til þess eina
kennslustofu, er rúmi 30 nemendur og
verði búin viðeigandi bókakosti og öðr-
um gögnum til kennslunnar. Þessi stofa
verði jafnframt lestrarstofa nemenda. Að
öðru leyti mætti hugsanlega sjá fyrir
kennslurými með því að nota svokall-
aðar málstofur safnsins öðrum þræði
sem kennslustofur, ennfremur fyrir-
lestrarsalinn í anddyri, ef um mjög fjöl-
mennan hóp nemenda er að ræða.
Telja má víst, að við kennsluna verði
a. m. k. einn maður í fullu starfi (lekt-
or), og skal sjá honum fyrir vinnuher-
bergi.
Námi í bókasafnsfræði fylgir allmikil
vinnuskylda, og skal gera ráð fyrir að-
stöðu til verklegiar kennslu í öllum
deildum safnsins, svo sem vikið er að
annars staðar i forsögninni.
Að lokum
Um þessa þætti alla höfum vér bóka-
verðirnir sem vonlegt er hugsað allvand-
lega og þeir síðan skýrzt enn frekara í
þeim viðræðum, er vér höfum um þá átt
við arkitekta bókhlöðunnar og hinn
brezka ráðunaut.
Þá eru ennfremur slíkir þættir sem
myndastofa, bókbandsstofa og fjar-
skiptabúnaður, allt meginþættir í nú-
tímarannsóknarbókasafni. Hvernig fá-
um vér bezt nýtt þá tækni, sem völ er á?
Ég veit, að þetta eru allt viðfangsefni,
sem bókavörðum eru hugleikin, en tím-
inn leyfir ekki, að út í þá sálma verði
farið í þetta sinn.
Engir vita betur en vér, sem falinn
hefur verið undirbúningur þjóðarbók-
hlöðunnar, hver vandi oss er á höndum.
Ég vil á þessu stigi einungis þakka öll-
um þeim, sem lagt hafa bókhlöðumálinu
lið, þakka samverkamönnum ágæta sam-
vinnu og lýsa þeirri trú minni, að þeir
arkitektar, verkfræðingar og ráðunaut-
ar, sem þegar er ákveðið að vinni þetta
verk, muni allir saman og í samvinnu
við þá, er hér hafa haft mesta forsögn á,
leysa þetta verkefni á þann hátt, að
byggingin komi að tilætluðum notum og
verði öllum, sem að henni standa, tii
sóma.
Allt kapp verður á það lagt, að teikni-
vinnu og öðrum tæknilegum undirbún-
ingi verði lokið á einu og hálfu ári héðan
í frá, svo að byggingarframkvæmdir geti
hafizt sumarið 1974 á ellefu alda afmæli
íslandsbyggðar. 4
17