Samvinnan - 01.12.1972, Blaðsíða 38

í núgildandi útvarpslögum nr. 19/1971
er einkaréttur Ríkisútvarpsins mun ræki-
legar skilgreindur en gert var í eldri
lögum. Ríkisútvarpið liefur nú einkarétt
á útvarpi — eða útsendingu til viðtöku
almennings á tali, tónum, myndum eða
öðru efni, hvort sem er þráðlaust, með
þræði eða á annan hátt. Þessi endurbót
laganna felur m. a. í sér, að nú er ræki-
lega skilið milli útvarps og fjarskipta.
Útvarp er nú útsending til viðtöku al-
mennings á tali, tónum, myndum o. s.
frv. Fjarskipti samkvæmt fjarskiptalög-
unum nr. 30/1941 merkja á hinn bóginn
hvers konar fjarflutning tóna, merkja,
skriftar, mynda o. s. frv. án þess að sá
fjarflutningur sé ætlaður almenningi.
í þessu felst þá það, að 1. mgr. 2. gr.
útvarpslaganna nr. 19/1971 hefur þrengt
ákvæði 3. og 10. gr. fjarskiptalaganna nr.
30/1941 sem þessu nemur. Lagaheimild
til sjónvarpsrekstrar varnarliðsins verður
því ekki sótt í fjarskiptalögin eftir gildis-
töku útvarpslaganna frá 1971. í stuttu
máli hefur þetta gerzt: Upphaflega styðst
sjónvarpsleyfi varnarliðsins við fjar-
skiptalögin, — nú er sú heimild úr sög-
unni og útvarpslögin tekin við, sem leyfa
ekki sjónvarpsrekstur annarra en Ríkis-
útvarpsins.
Ekki þarf að fjölyrða frekar um það,
að sjónvarpssendingar varnarliðsins eru
ósamrýmanlegar einkarétti Ríkisútvarps-
ins, svo sem honum er nú lýst í útvarps-
lögunum. Álitamál er þá einungis eitt:
Hvort finna megi einhverjar sérstakar
ástæður, sem löghelgi þær. Verður það
tekið til athugunar í köflunum 5—9 hér
á eftir,
5. Heimila lög nr. 110/1951 um laga-
gildi varnarsamnings milli ísiands
og Bandaríkjanna rekstur sjón-
varpsstöðvar varnarliðsins?
Því hefur verið haldið fram, að i varn-
arsamningnum frá 1951 væri heimild til
handa varnarliðinu að reka sjónvarps-
stöð sína — og þá væntanlega einnig
hljóðvarpsstöð.2)
Hér er þess fyrst að geta, að hvorki
í sjálfum varnarsamningnum né heldur
viðbæti hans: um réttarstöðu liðs Banda-
ríkjanna og eignir þess, er einu orði
vikið að útvarpsrekstri á íslandi, hvorki
starfrækslu hljóðvarps né sjónvarps.
Þessu næst mætti þá spyrja, hvort
heimild til slíkrar starfrækslu yrði hugs-
anlega studd við anda samningsins, meg-
intilgang hans og grundvallarreglur.
í viðbætinum við varnarsamninginn,
sem áður hefur verið nefndur, eru marg-
vísleg ákvæði um samskipti varnarliðs-
ins við íslendinga. M. a. eru ákvæði um
lögsögu íslendinga og lögsögu Banda-
ríkjanna yfir mönnum úr varnarliðinu,
um vöruviðskipti þeirra, undanþágu
þeirra frá greiðslu skatta á íslandi, tolla
o. s. frv. Óþarft er að fjölyrða um það,
að í viðbæti þessum eru engan veginn
settar reglur um hvaðeina, sem til álita
getur komið í samskiptum fslendinga og
varnarliðsins vegna dvalar þess hér á
landi. Slíkum úrlausnarefnum verður að
ráða til lykta í samræmi við megintil-
gang og grundvallarreglur samningsins
og koma þar einkum til greina tvö
ákvæði:
Hið fyrra er 1. gr., þar sem segir:
„Bandaríkin munu fyrir hönd Norður-
Atlantshafsbandalagsins og samkvæmt
skuldbindingum þeim, sem þau hafa
tekizt á hendur með Norður-Atlantshafs-
samningnum, gera ráðstafanir til varnar
íslandi með þeim skilyrðum sem greinir
í samningi þessum. í þessu skyni og með
varnir á svæði þvi, sem Norður-Atlants-
hafssamningurinn tekur til, fyrir aug-
um, lætur ísland í té þá aðstöðu í land-
inu, sem báðir aðiljar eru ásáttir um, að
sé nauðsynleg."
Hitt ákvæðið er í 2. gr., þar sem segir:
„ísland mun afla heimildar á landsvæð-
um og gera aðrar nauðsynlegar ráðstaf-
anir til þess, að í té verði látin aðstaða
sú, sem veitt er með samningi þessum,
og ber Bandaríkjunum eigi skylda til að
greiða íslandi, islenzkum þegnum eða
öðrum mönnum gjald fyrir það.“
Loks má hér vekja athygli á 5. gr., þar
sem segir: „Bandarikin skulu fram-
kvæma skyldur sínar samkvæmt samn-
ingi þessum þannig, að stuðlað sé svo
sem frekast má verða að öryggi íslenzku
þjóðarinnar, og skal ávallt haft í huga,
hve fámennir íslendingar eru, svo og það,
að þeir hafa ekki öldum saman vanizt
vopnaburði. Ekkert ákvæði þessa samn-
ings skal skýrt þannig, að það raski úr-
slitayfirráðum íslands yfir íslenzkum
málefnum."
Fullvíst má telja, að flestir fræðimenn
séu þeirrar skoðunar, að millríkjasamn-
ingar skuli skýrðir þröngt. Þar sem vafi
kann á að leika um skýringu á samningi,
teljast likur til að ríki hafi ekki bundið
sig.3) Þetta er ljóst af 5. gr. samningsins,
þ. á m. síðustu málsgr., sem áður var vitn-
Upptökusalur sjónvarpsstöövarinnar á Keflavíkurflugvelli.
30