Samvinnan - 01.12.1972, Blaðsíða 53

Samvinnan - 01.12.1972, Blaðsíða 53
Engar sÖnnur hafa veríð, né verða, færð- ar á það að þörf sé á fimm flokkspóli- tískum dagblöðum til að halda uppi nauðsynlegum fréttaflutningi og umræðu um þjóðmálin — hvað þá að frásögn og umræða annarra viðfangsefna eigi eða þurfi að mótast meir og minna af póli- tískum hagsmunum og afstöðu blaðanna. Hér með er i rauninni komið að öðru og meira máli sem ekki er kostur að ræða nánar: hvort núverandi flokkakerfi sam- svari í raun og veru pólitískri skoðana- rnyndun í landinu. Og hvort aðrar skoð- anir manna skipist í kerfi af þeirra pólitísku skoðunum. Eða er fyrirfram sjálfgefið að svo sé? Ekki náði sú hugmynd fram að ganga að sinni að upp væru teknir beinir fjár- styrkir til dagblaðanna. En aukin var ýmiskonar opinber fyrirgreiðsla fyr- ir blöðunum. 1969 hafði það meðal annars áunnizt í þessu efni að ýmsar opinberar stofnanir höfðu aukið rnjög blaðakaup sin og tekið var að greiða dagblöðunum fyrir ýmsa þjónustu sem þau höfðu áður látið opinberum aðilum (eða lesendum sínum) í té án endurgjalds. Hagur blað- anna mun þó sizt hafa batnað á þessum árum: undanfarnir krepputímar, vaxandi dýrtíð þjarmaði að þeim eins og öðrum — og við hafði bætzt samkeppni sjónvarps á auglýsingamarkaðnum.6) Upp úr samkeppni sjónvarpsins var mikið lagt í útvarpsumræðu sem þá fór fram snemma árs um hag blaðanna. Þar var m. a. sagt berum orðum að fjárhagur Morgunblaðsins mætti nú ekki tæpara standa vegna þess hve auglýsingatekjurn- ar hefðu minnkað. Þetta kemur þegar í ljós ef litið er á meðfylgjandi yfirlit yfir efnishlutföll blaðanna (1). Árið 1966 voru auglýsingar Morgunblaðsins 333 dálkar vikuna 1/7—17/7, 41% af öllu efni blaðs- ins, en vikuna 18/2—23/2 1969 aðeins 260 dálkar, 29% af efninu. Þetta er auðvitað með þeim fyrirvara sagt sem gildir um allar þessar athuganir: að vel má vera að hvorugt úrtakið veiti alveg rétta hug- mynd um efnishlutföll blaðsins hvort ár- ið um sig. En kynlega var samt mikill munur á auglýsingamagni Morgunblaðs- ins þessar tvær vikur sem hending hafði báðar valið til athugunar — og kom jafnframt alveg heim við upplýsingar og augljósar áhyggjur blaðsins sjálfs út af minnkandi auglýsingatekjum. Árið 1972 var sjónvarp víst áreiðanlega komið upp í vana. Og hvort sem auglýs- ingar í sjónvarpi hafa aukizt eða minnk- að með árunum voru til muna meiri aug- lýsingar í Morgunblaðinu vikuna 11/4— 16/4 en hin fyrri ár, 466 dálkar, 36% af öllu efni blaðsins. í ár hefur ekki verið ýkja mikið rætt um hagi blaðanna. En í ársbyrjun hófst samvinna fjögurra blaða um rekstur offset-prentsmiðju, og voru þrjú blöð, Alþýðublaðið, Tíminn og Vísir prentuð þar þegar athugun þessi var gerð, en Þjóðviljinn var í þann veginn að hefja offset-prentun. En þetta tæknilega ,,for- skot“ mun ekki endast minni blöðunum til frambúðar: Morgunblaðið mun einnig hefja offset-prentun i nánustu framtíð. Enn er fullsnemmt að spá í það hver á- hrif hin nýja tækni hefur á stöðu og rekstur blaðanna. En augljóst virðist að minni blöðin eigi allt að vinna á auk- inni samvinnu sín í milli í framtiðinni. III. Ábendingar — engar niðurstöður Áður en lengra er haldið er vert að taka það alveg skýrt fram að þær at- huganir sem hér er lýst eru engan veg- inn nein „fræðileg“ úttekt á efni né efn- ismeðferð blaðanna enda verður hér eng- um „niðurstöðum“ lýst. Þær tölur sem hér eru birtar eru í bezta falli til ábend- ingar — eins konar vísitölur um efni blaðanna. Hvert blao var tekið til athugunar eina viku i senn, dagana 11/7—17/7 1966, 18/2 —9/3 1969 og 10/4—16/4 1972. Var til að byrja með reynt að koma máli á efnis- magn og tegundir efnisins í hverju blaði um sig. En engu sinni var um ræða rétt- valið úrtak blaðs til athugunar enda réðst athugunartíminn af hendingu hverju sinni.7) í öðru lagi var flokkun og taln- ingu efnisins engan veginn stefnt að smásmugulegri nákvæmni, heldur látið nægja að greina nokkra helztu efnis- flokka, allt efnið, texti, myndir og fyrir- sagnir, talið i einu lagi og heilum dálk- um. Og tímans vegna var þess litill kost- ur að sannprófa talninguna eftir á. Kann einhver ónákvæmni að stafa af mistaln- ingu ekki síður en hinni ónákvæmu taln- ingaraðferð.8) Þegar þessar athuganir voru gerðar var stærð blaðanna sem hér segir: Alþýðublaðið var 12—16 bls. að stærð á dag, alls 80 bls. 1966, 92 bls. 1969. 1972 kom blaðið aðeins út fimm daga vikunn- ar, 12 bls. að stærð auk 8 bls. „helgar- auka“, alls 68 bls. Morgunblaðið var 164 bls. 1966, 24—32 bls. á dag. 1969 var það 180 bls. umrædda viku, 1972 var blaðið 232 bls. að stærð, 32 bls. daglega, en tvöfalt að stærð á sunnudegi, auk 8 bls. aukablaðs um í- þróttir. Lesbók blaðsins er ekki meðtal- in. Tíminn var 96 bls. að stærð, 16 bls. á dag 1966, en 88 bls. 1969. 1972 var blaðið 108 bls. að stærð, 16—20 bls. á dag. Fylgi- rit Timans, Sunnudagsblað og íslendinga- þættir, eru ekki meðtalin. Vísir var 16 bls. á dag, 96 bls. á viku bæði árin 1966 og 1969. 1972 var blaðið 116 bls. að stærð, 16—20 bls. á dag. Þjóðviljinn var í stærra broti en hin blöðin, leturflötur sem næst 40x32 cm, 6 dálkar á síðu. Blaðið var 62 bls. að stærð 1966, 66 bls. 1969, 68 bls. 1972, 10—12 bls. á dag.») í talningu efnisins hér á eftir er ekkert tillit tekið til þess munar sem áður var á dálkhæð blaðanna — Alþýðublaðið um það bil 34 cm, Tíminn og Vísir 36 cm, Morgunblaðið 39 cm. Eftir að offset- prentun kom til er leturflötur allra blaðanna hinn sami, um það bil 39x25 cm. En áður lét nærri að hver síða, 6 dálkar í Þjóðviljanum svaraði til 7 dálka i Alþýðublaðinu. Hvað sem liður ónákvæmni og öðrum annmörkum efnistalningarinnar að öðru leyti ætti þeirra að gæta jafnt gagnvart öllum blöðunum í þeim athugunum sem hér fara á eftir. Tilgangur þeirra vár ekki annar en leiða í ljós einfaldar og meðfærilegar „vísitölur“ um efnisval blaðanna, helztu flokka og hlutföll efnis- ins í hverju blaði fyrir sig og öllum í senn. Augljóslega eru hér ekki sagðir nema „sjálfsagðir hlutir“, — en því er til að svara að annars staðar hefur ekki ver- ið reynt til að koma á þá máli og töl- um. Án efa mætti komast að nákvæmari niðurstöðum um efnið með nákvæmara úrtaki blaðanna til athugunar, nákvæm- ari greiningu efnisins og talningarað- ferð. En það er ekki þar með sagt að slíkar niðurstöður mundu hrófla í neinu sem máli skiptir við þeim hlutfallstölum sem hér eru birtar né ályktunum sem sanngjarnlega má draga af þeim. IV. Auglýsingar, útbreiðsla, afkoma Lauslega úttekt á dagblöðunum er sjálfsagt að byrja með Morgunblaðinu. Hvað sem dýrðinni liður er mátturinn þess á meðal blaðanna. Meðfylgjandi yfirlit, töflur 1—2, um efni, stærð og upplag blaðanna, veitir nokkurn veginn skýra mynd af yfirburð- um Morgunblaðsins yfir hin blöðin. Morgunblaðið er og hefur lengi verið prentað í um það bil helmingi stærra upplagi en þau blöð sem næst því kom- ast (2) og blaðið er nákvæmlega helmingi stærra en næststærstu blöð- in samkvæmt þessu úrtaki (l).10) Af samanlögðum eintakafjölda allra dag- blaðanna er upplag Morgunblaðsins nær helmingur. Auglýsingar í Morgun- blaðinu eru 5—6 sinnum meiri en í Al- þýðublaðinu og Þjóðviljanum, 2—3 sinn- um meiri en í Tímanum og Vísi. Eftir- tektarvert er að yfirburðir blaðsins virð- ast hafa aukizt á þeim árum sem þessar athuganir taka til. Auglýsingar i Morg- unblaðinu hafa aukizt mun meir en aug- lýsingar Tímans, sem eitt hinna blaðanna sýnir umtalsverða aukningu á auglýsing- um 1972. Þótt hin blöðin hafi stækkað, öll nema Alþýðublaðið, hefur Morgun- blaðið stækkað mest. Af samanlögðu upp- lagi blaðanna er hlutur Morgunblaðsins nú meiri (45%) en var 1969 (42%) eða 1966 (40%) samkvæmt þeirra eigin upp- lýsingum. Annars staðar er talið að auglýsingar þurfi svo vel sé að nema 30—50% af efni blaðs nema e. t. v. hinna útbreiddustu kvöldblaða.11) Morgunblaðið er eitt um það hér á landi að halda þessu hlutfalli. Vafalaust mætti gera sér nánari grein fyrir auglýsingamarkaði blaðanna með því að greina sundur auglýsingarnar eft- ir efni þeirra, en hér er þess ekki kostur. En það hygg ég að slík greining mundi fyrst og fremst sýna yfirburði Morgun- blaðsins í því nær öllum efnisflokkum. En í öðrum blöðum gætir lítið sem ekki sérhæfingar í auglýsingum — að undan- skildum smáauglýsingum Vísis sem frá fornu fari eru haldreipi blaðsins á aug- lýsingamarkaðnum. Sjálfsagt er varlega treystandi þeim tölum sem hér eru tilfærðar um upplag blaðanna (2) nema e. t. v. hinum síðustu. Um upplag og útbreiðslu þeirra eru eng- 45
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Samvinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.