Samvinnan - 01.12.1972, Blaðsíða 45

milli valds mannsins og siðmenningar
hans — en ekki endilega háð minna
magni mannlegs lífs almennt. Minna
magn þarf hér ekki endilega að þýða
meiri gæði.
Athugum nú fjölskyldulífið nánar: Áð-
ur fyrr hafði magnið, þ. e. stærð fjöl-
skyldunnar, mikil áhrif á gæði mannlífs-
ins; enda þótt ekki væri unnt að veita
öllum meðlimum fjölskyldunnar góða
menntun, var þeim samt öllum gefið
tækifæri til að efla skilning sinn á mann-
legu samfélagslifi. Það er óumdeilanlegt
að þetta atriði er fremst i flokki mann-
legra gæða. Nú er ekki óskað eftir stórum
fjölskyldum af gömlu gerðinni af skilj-
anlegum ástæðum. Á hinn bóginn fær
ávallt fleira fólk betri menntun. Það er
þýðingarmikið að skilja, að þrátt fyrir
sína góðu menntun lærir einstaklingur-
inn ekki jafnhliða að afla sér áður-
nefndra gæða, sem felast í góðum skiln-
ingi á mannlegu samfélagi. Það er því
ástæða til að spyrja, hvort ekki sé rétt
að athuga takmark og aðferðir nútíma-
menntunar nánar, áður en menntun er
talin til mannlegra gæða gagnrýnislaust.
Þessar vangaveltur eru hér til umhugs-
unar. Vitaskuld eru mannleg gæði ekki
bara til í ofannefndu formi, og vitaskuld
verður að ákvarða hugtökin siðmenning,
menntun og skilning á samfélagslífi nán-
ar til þess að geta borið þau betur saman
á einu sviði og fá þar með raunhæft svar.
Hér skal aðeins bent á, að viðhorf manns-
ms eru háð siðmenningu hans og þar með
einnig því íbúðarformi, sem menningin
býður honum upp á sem húsaskjól.
Maðurinn og húsaskjól hans
Til að skilja tilgang húsaskjóls er nauð-
synlegt að gera sér grein fyrir þróun
þess. Athyglisverðasti hluti þróunarinn-
ar er náttúrlega byrjunin, en það er
einnig erfiðast að afla sér þekkingar um
hana: Hvernig varð húsaskjól til í al-
mennri skilgreiningu þess hugtaks?
Þekking arkitektsins á þessu hugtaki
og upphafi þess er eins þýðingarmikil fyr-
ir hann og fyrsta skref frummannsins er
fyrir mannfiæðinginn. Einhvern tíma var
frummaðurinn varla eða alls ekki háður
húsaskjóli. Óviðunandi ytri áhrif, eins og
t. d. skyndilegar veðurfarsbreytingar eða
hættur af völdum annarra manna eða
dýra, gætu hafa valdið því að frummað-
urinn leitaði fyrst húsaskjóls í takmark-
aðan tíma. Tortryggni gegn og ótti við
lokað rúm skýlisins hlýtur alla vega að
hafa verið yfirunnin vegna enn meiri
ytri hættu. Endanleg áhrif þessara ytri
aðstæðna i sambandi við líkama manns-
ins er rétt að athuga nánar. Tvö atriði
virðast skipta nokkru máli í þessu sam-
bandi:
1. Frummaðurinn án staðbundins skýlis
mun hafa farið yfir svæði á ævi sinni sem
nemur um það bil 250.000 ferkílómetr-
um. Sem ibúi staðbundins skýlis mun
hann aðeins hafa þekkt svæði er nemur
tíunda hluta af því fyrra. Það væri rök-
rétt að álykta, að sú fyrri flakkandi
manngerð hafi aflað sér meiri og fjöl-
breyttari reynslu, sem með tímanum
hafði meiri hugkvæmni og fjölþættari
skilningshæfileika í för með sér, en hin
manngerðin sem var bundin heima við.
í framhaldi af þessu væri hægt að
álykta að staðbundið húsaskjól hefði
viss neikvæð áhrif. Ekki má þó gleyma
því, að áhrif fasta skýlisins á manninn
hafa alveg eins haft jákvæð áhrif. Hina
andlegu og tæknilegu þróun, sem hefur
mótað manninn, er t. d. hægt að telja
til hinna jákvæðu áhrifa þeirrar stað-
reyndar að maðurinn leitaði húsaskjóls.
Yfirgæfi maðurinn í dag skýli sitt til
þess að búa aftur óháður úti í náttúrunni,
þá annað hvort tortímdist hann eða
menningarbundnar venjur hans, tækni-
legir og andlegir hæfileikar mundu
minnka og sennilega tapast á nokkrum
kynslóðum.
Athugum aftur neikvæð áhrif stað-
bundins skýlis: Áður var sagt að íbúi
sliks skýlis aflaði sér minni reynslu og
væri þar með einnig meira lokaður gegn
ytri aðstæðum heldur en íbúar færanlegs
skýlis. Ef stöðug færsla húsnæðis hafði
áður fyrr þau áhrif, að maðurinn varð
útsjónarsamari og öðlaðist fjölþættari
skilning, er eðlilegt að bera þessa hug-
mynd saman við nútíð okkar: Hvað hefði
það í för með sér ef nútímamaðurinn
segði skilið við jarðfasta ibúð sína og
37