Samvinnan - 01.12.1972, Side 34

Bodil Foss:
TILHÖGUN OG REKSTUR TÓNLISTARSAFNA
Hvarvetna í Danmörku hefur opnun
nýrra tónlistardeilda í almenningssöfn-
um leitt í ljós óvenju ríka þörf meðal
landsmanna fyrir einmitt þennan þátt
safnreksturs. Alstaðar hefur almenning-
ur streymt að — og i þeim hópi er álit-
legur fjöldi fólks sem aldrei hefur sótt
söfn áður — og alstaðar hafa menn
komizt að raun um, að tónlistardeildir
safna fá ekki gegnt hlutverki sínu sem
skyldi, hvorki að því er varðar efni sem
er á boðstólum né húsrými. Seinna at-
riðið er verulegt vandamál. Það á við
um öll samsett söfn, að húsrýmið sem
ætlað er tónlistardeildinni er alltof
þröngt. Víða er tónlistardeildin einungis
lítið horn af útlána- eða æskulýðsdeild-
inni, og þar liggur misræmið í augum
uppi. En jafnvel í stærstu tónlistardeild-
um — og til þeirra telst safnið þar sem
ég starfa — verða menn fljótlega að við-
urkenna, að þeir hafa misreiknað sig.
Það er þörf fyrir miklu stærra húsrými
en búizt var við í öndverðu. Þessvegna
tel ég eitt veigamesta atriðið við undir-
búning nýrra tónlistardeilda vera það,
að allra bragða sé neytt til að tryggja
sem allramest og bezt húsrými, þannig
að vonbrigðin komi ekki til sögunnar
strax nokkrum dögum eftir að deildin
er opnuð.
Undirbúningur tónlistarsafns
Nú skal ég í stuttu máli gera grein fyrir
áætlun míns eigin bæjarfélags og könn-
un á þörfum fyrir nýtt almenningssafn
(sem að vísu hefur orðið að fresta um
óákveðinn tíma vegna erfiðleika við að
afla lána).
f bæjarfélaginu Kastrup-Tárnby eru
nú 46.000 íbúar (34% þeirra eru börn á
skólaskyldualdri), en gert er ráð fyrir
að þeim fjölgi uppí 60.000 á næstu 15
árum. Tónlistardeildin er nú í sjálfstæðri
byggingu, rétt hjá aðalbyggingunni, og
ræður yfir 214 fermetra gólffleti. Nýja
almenningssafnið á samkvæmt áætlun
að hafa tónlistardeild með 960 fermetra
gólffleti, sem svarar nákvæmlega til
gólfflatar fyrirhugaðrar útlánadeildar
sem á að vera 964 ferm., og hafði þó ekki
verið haft neitt samráð við útlánabóka-
vörðinn. Hér er semsé — án gagnkvæmr-
ar vitneskju hlutaðeigandi deilda —
tekið tillit til ákvæða dönsku bókasafns-
laganna, sem leggja að jöfnu bóklegan
þátt safna og þann þátt sem tekur til
myndefnis og tónlistar. Einsog er stönd-
um við á öndinni við tilhugsunina um
1000 fermetra tónlistardeild, en það mun
án efa koma á daginn, að hún sé í allra
þrengsta lagi þegar til kastanna kemur.
Vitanlega er það ekki ætlun mín að
gera lítið úr því starfi sem unnið er með
glæsibrag og þolinmæði í þeim alltof
rúmlitlu deildum sem finna má um allt,
en ef sú áherzla, sem ég legg á nauðsyn
mikils húsrýmis þegar þessar deildir eru
ráðgerðar, gæti komið í veg fyrir ein-
hver mistök annarsstaðar, þá væri mikið
unnið. Það verður að gera ákveðnar lág-
markskröfur til húsrýmis, ef tónlistar-
deild á að geta orðið sá æsilegi menn-
ingarlegi hvati sem hún hefur alla mögu-
leika á að verða.
í þessu sambandi er óhjákvæmileg
krafa, að byggðir verði sérstakir „skark-
salir“ fyrir yngri hlustendur. Það liggur
í augum uppi, að samkrull fullorðinna
(„öldunga" yfir 25 ára) og unglinga á
aldrinum 12—20 ára er til ills eins í
tónlistardeildum. Unglingarnir gera háv-
aða, tala mjög hátt, taka oft lagið meðan
þeir hlusta á plötur — þeir krefjast þess
með öðrum orðum að tónlistardeildin
hafi til umráða sérstakan sal handa
þeim. Það verður að vera salur sem er
búinn vegg- og naglföstum húsgögnum
sem þola allt (og ég meina allt), mörg-
um lausum sessum og koddum til að
búa til „legulandslag", hlustunartækjum
fyrir hvern einstakan og sameiginlegum
hátölurum, beat- og popp-tímaritum og
-blöðum, og það verður að gefa ungling-
unum möguleika á að skreyta veggina
sjálfir. Salinn má gjarna skilja frá út-
lánasalnum með hljóðeinangruðum gler-
vegg (4 lög af hitagleri), þannig að
starfsfólkið geti haft ákveðið eftirlit
með því sem fram fer, og sömuleiðis
væri innanhússími þangað gagnlegur
(„Hættiði þessum koddaslag strax!“ eða
„Veriði ekki að sveifla lömpunum!“).
Hinsvegar er ég ekki þeirrar skoðunar,
að plötur, segulbönd eða bóklegt efni,
sem sérstaklega er ætlað ungu fólki, eigi
að vera i þessum sal. Hættan á skemmd-
um og þjófnaði væri alltof mikil. Salur-
inn á ekki að vera undir stöðugu eftirliti.
Efni fyrir unglinga, sem lána á út, ætti
allt að vera í sameiginlegum útlánasal,
en kannski á einum tilteknum stað þar.
Innrétting útlánasalar
Þetta leiðir okkur að innréttingu út-
lánasalarins, og þar verður að gera grein-
armun á tvennskonar útlánum: annars-
vegar almenningssafn þar sem tónlist-
ardeildin er fagsalur en útlánaskráning
og afhending er sameiginleg fyrir allt
bókasafnið og hinsvegar safn þar sem
tónlistardeildin verður af einhverjum
orsökum (staðsetning?) að annast út-
lánaskráninguna sjálf. í báðum tilvikum
verður að vera rúm til að koma efninu
fyrir eftir efnistegundum og áhugasvið-
um. í Danmörku er plötunum raðað í
þessa flokka: eitt hljóðfæri, kammertón-
list, hljómsveitartónlist, rafeindatónlist,
söngur, óperur, þjóðlög, beat, djass, dæg-
urtónlist, tæknilegar plötur. Þessi deiling
tekur fullt tillit til áhugasviða almenn-
ings, og þegar almenningssalurinn er
innréttaður mætti vel hugsa sér að raða
plötunum hjá nótnaheftunum, hafa pí-
anóhefti og nemendahefti í aðskildum
básum með þægilegum sætum og hlust-
unartækjum. Til dæmis ein deild með
einu hljóðfæri og kammertónlist, önnur
með hljómsveitum, söngplötum og óper-
um, þriðja með djass, fjórða með þjóð-
lögum og beat, og fimmta með dægur-
tónlist. Röðun efnisins ætti helzt að
vera sem allra sveigj anlegust með fær-
anlegum hillum, þannig að hægt sé
að breyta til vegna breyttra aðstæðna
eða til að blanda efninu öðruvísi. Það
verður bara að gera ráð fyrir hugsan-
legum flutningum þegar safnið er inn-
réttað, þannig að tæknimennirnir séu
26