Andvari

Volume

Andvari - 01.05.1961, Page 53

Andvari - 01.05.1961, Page 53
HANNES PÉTURSSON: Þýzk áhrif á íslenzkar bókmenntir „Þýzkar bókmenntir" er vítt hugtak, sem nær ekki einvörðungu yfir fagrar bókmenntir, sem svo eru nefndar, heldur einnig rit um heimspeki, trú, siðfræði, sálfræði og fleiri greinar. Þá eru þýzkar bókmenntir ekki bundnar við Þýzkaland eitt, heldur teljast og til þeirra rit þýzku- mælandi höfunda, sem fæddir eru utan marka þess. Margir þeirra eru í hópi fremstu skálda á þýzka tungu. 1 Prag eru t. d. fæddir þeir Franz Kafka og Rainer Maria Rilke, f Austurríki Ifugo von Hofmannsthal og Stefan Zweig, í Sviss Conrad Ferdinand Meyer og Gottfried Keller. Til þess að afmarka það efni, sem hér er tekið til meðferðar, verður einkum fjallað um áhrif þýzkra skálda á íslenzk skáld. Slíkt nær vitaskuld skammt, eins og bezt sést á því, að veigamikil áhrif á nútíma bókmenntir vorar og annarra vestrænna þjóða eru runnin frá ritum tveggja þýzkumælandi manna, sem ekki eru skáld, þeirra Karls Marx og Sig- mundar Freud. Bréf til Fáru og Alþýðu- hókin, og þá um leið öll róttæk, sósíalist- ísk rit vor, væru óhugsanleg án þeirra kenninga, sem Marx setti fram. Þessir tveir menn, Marx og Freud, hafa á sinn hátt mótað hugsun margra skálda og rit- höfunda engu síður en Fúther gerði á sinum tíma. Eins og sósíalistískur skáld- skapur er gegnsýrður af anda Marx og Engels, eru Passíusálmarnir og Vídalíns- postilla mótuð af guðfræði Fúthers. * Ef skyggnzt er aftur í tímann, sjáum vér, að bókmenntir vorar hafa orðið fyrir margháttuðum áhrifum allt frá fyrstu tíð. Með bókmennta-áhrifum á ég við bók- menntasöguleg áhrif, þ. e. erlend áhrif, sem breyta afstöðu vorra eigin skálda til efnisvals og efnismeðferðar, og hafa oft í för með sér ný yrkisefni, jafnframt því sem þau dæma úr leik sum af hinum eldri yrkisefnum. Ég tek dæmi: Ljóðsög- ur, sem skáld miðalda ortu í köstulum Frakklands á 12. öld, náðu eyrum fslend- inga og voru í þýðingum sagðar og lesnar mann frarn af manni. Hinir prúðu ridd- arar og hefðarfrúr sem þar er getið um, settu síðan svip sinn á sumar persónur Islendingasagna, sem höfundar vorir á 13. öld segja frá af alkunnri snilld. Hinar suðrænu bókmenntir, Ijóðsögurnar og dansarnir, báru með sér hingað norður ilm og skraut framandi landa og menn- ingar, ljóðrænu, sem síðan hefur öðrum þræði átt heima í íslenzkum skáldskap. Þessi áhrif eru bókmenntasöguleg, þau komu með nýtt viðhorf til yrkisefna og nýjan andblæ. Hins vegar tel ég það ekki til bókmenntasögulegra áhrifa, þegar eitthvert skáld tekur sér til fyrirmyndar eitt og eitt erlent kvæði, sögu eða þess- háttar, án þess skáldið, sem fyrirmyndina gerði, hafi að öðru leyti nokkur áhrif á listsköpun hins íslenzka skálds. Vafalaust mætti finna eitthvað af þýzkum áhrifum af þessu tæi á skáldskap vorn. Margir þýzkir höfundar, bæði ljóð- skáld og skáldsagnahöfundar, hafa verið þýddir á íslenzku. Þýdd verk úr tilteknu máli segja þó lítið til eða frá um bók-

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.