Andvari

Årgang

Andvari - 01.01.1987, Side 111

Andvari - 01.01.1987, Side 111
ANDVARI GUÐSMENN OG GRÁMOSI 109 son, séra Jón bersynduga Ormsson og séra Hjört Jónsson, sem allir bera sama svipmót: samlíðun með hinum seku. í prestinum sá Bjarni á Sjöundá vonar- neista („Leyndist þar vonarneisti?“ bls. 56). Það væri einnig vert að bera saman samspil sýslumannsins Guðmundar Scheving og séra Eyjólfs annars vegar og sýslumannsins og prestsins í Grámosanum, mynstrið er furðulíkt. Gunnar skrifar um íslenskt þjóðlíf til sjávar og sveita og slíkt verður trauðla gert án þess að taka prestinn með. Hins vegar er Gunnar oft á tíðum að fjalla um trúarleg og heimspekileg viðfangsefni eins og fyrr segir og af þeim ástæðum virðist presturinn falla vel að efninu; ekki síst vegna þess að í þeirri umfjöllun fer yfirleitt fram uppgjör við viðtekna trú og lífsviðhorf. Síðara atriðið er þyngra á metunum þegar spurt er um stöðu prestsins í verkum Gunnars. Báðar ástæðurnar eiga þó við um séra Sturlu í Ströndinni og séra Ljót í Vargi í véum. Á því tímabili þegar Gunnar skrifaði þessar sögur (1915-1920) var viðfangsefnið „Guð er dauður — þ.e. sá Guð sem kristin- dómurinn hafði kennt kynslóðunum að trúa á“ eins og Matthías Viðar Sæmundsson hefur réttilega bent á15. Hann segir enn fremur: „Gunnar lýsir í hverju verkinu á fætur öðru þessari sársaukafullu vitneskju og afleið- ingunum sem hún hefur fyrir mannlífið: rótgróinn lífsstofn kynslóðanna úr öldum fram er orðinn að rótlausu rekaldi. Hvað er til ráða? Skáldskapur Gunnars er þrotlaus leit að einhverju sem geti komið í stað hinnar glötuðu heimsmyndar.“ í Ströndinni er lýst viðskiptum kaupfélags og danskra kaupmanna en sagan fjallar þó einkum um séra Sturlu Steinsson sem er leiðtogi bæjarbúa í and- legum og veraldlegum skilningi. Hann er alþingismaður auk þess að vera sóknarprestur og þar að auki er hann fremstur í flokki þeirra, sem berjast gegn hinni dönsku verslun. Með orðum Gunnars Gunnarssonar er megin- viðfangsefni sögunnar „en Præsts Kæmpen mod Anfægtelser og Tvivl og andre Sorger“16. í þessu sálarstríði hans endurspeglast átök samtímans um trú og lífsviðhorf. Séra Sturla tapar baráttunni og missir vitið að lokum en hafði í upphafi sögunnar verið ímynd þess manns, sem á óhagganlegt trúar- traust. Spurning hans snýst um tilgang lífsins. í skáldsögunni Vargur í véum Segir frá Úlfi Ljótssyni, sem er sonur dómkirkjuprestsins í Reykjavík. Úlfi svipar mjög til hins hefðbundna Jesúgervings í bókmenntum og á því jafn- framt margt skylt við aðrar persónur í verkum Gunnars Gunnarssonar svo sem Gest eineygða í Sögu Borgarættarinnar og Grím Elliðagrím í Sælir eru einfaldir (1920) og raunar einnig séra Sturlu. Bent hefur verið á, að Vargur í véum fjalli í raun fyrst og fremst um séra Ljót og þá þolraun, sem trú hans á Guð verður fyrir17. Staðföst trú hans hjargar honum óneitanlega frá því að sogast með í ölduróti tímans og hljóta örlög eins og séra Sturla18.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.