Andvari - 01.01.1987, Page 117

ANDVARI
GUÐSMENN OG GRÁMOSI
115
allt of margir afskekktir bæir á óru landi íslandi. Bæir á borð við Sjöundá. Við
getum ekki látið það komast upp í vana, að því fólki, sem á einhvern hátt er til
óþæginda, sé lógað heima. Það getum við ekki, það segi ég yður í fullri
vinsemd, síra minn.“
Hlutverk skáldsins Ásmundar er annað en sýslumanns eins og kemur fram
í orðum séra Stefáns. Hann hugsar sér skáldið sem ,,þann sem elskar lífið svo
heitt að hann getur ekki dæmt. Og finnur veikleika sinn, þá er hann sterkast-
ur. Því þá er hann sannastur. Hans er ekki að dæma. Hans er að reyna af
öllum mætti að skilja, reyna að skaða engan“ (bls. 152). í viðskiptum sýslu-
manns og prests eru tvö hugtakapör áberandi. Annars vegar er það veikleiki
og styrkleiki en hins vegar réttlæti og miskunn. Sýslumaður er fulltrúi hinna
hörðu gilda, hann dæmir eftir sönnunargögnum. Hlutverk hans er augljóst og
lagabókstafurinn einnig. Séra Stefán nálgast vandann á annan hátt og reynir
að vekja sýslumann til samúðar með hinum seku: „Þú einstaklingshyggju-
maðurinn“ segir hann við sýslumann. ,,Þú sem trúir á afl þess einstaka. En
hatast við veikleika hans. Hið veika og smáa, hugsarðu aldrei um það?
Hugsarðu aldrei um hvernig sakamanninum líði. Hvað honum býr í brjósti.
Þrá hans til lífsins. Drauma hans. Skipbrot í þrá sinni. Vonir sem berjast við
vonleysið. Þú sem ert skáld“ (bls. 151).
Hjá Páli eru þekkt orð um þessa spurningu um veikleika og styrkleika:
„mátturinn fullkomnast í veikleika“ (2.Kor. 12:9) eða: „...Guð hefur útvalið
það sem heimurinn telur veikleika til þess að gjöra hinu volduga kinnroða“
(l.Kor.l:27). Hinum viðteknu skoðunum á því hvað er veikleiki og hvað
styrkleiki er ögrað samkvæmt þessari hefð og þessum lífsskilningi. Sá máttur
sem fullkomnast í veikleika mannsins er máttur (gr.-.dynamis) Guðs. Hugs-
unin er sú að þegar maðurinn veitir þessum mætti rúm verði hann að „tæma“
sjálfan sig, hans eigin máttur sé til þess eins fallinn að koma í veg fyrir að hinn
sanni kraftur nái yfirhöndinni.
í raun gildir hér svipað og áður er sagt um Georges Bernanos, að hin
mýstíska hefð kirkjunnar og hin spámannlega hefð Biblíunnar eiga auðvelt
með að feta sömu slóð og gera það oftar en ekki. Séra Stefán sver sig í ætt við
þessa hefð eins og betur á eftir að koma í ljós. Hann líkist séra Eyjólfi í
Svartfugli einnig að því leyti að spurningin um samsekt er honum ofarlega í
sinni. Er góðborgarinn kannski jafnsekur og hinn dæmdi þegar allt kemur til
alls? Séra Stefán hugleiðir þetta líka þótt það virðist ekki hafa slíka ofur-
Þyngd og í Svartfugli. Hver átti sök á morði barnsins? Var það kannski
maðurinn sem nauðgaði Sólveigu Súsönnu nokkrum árum áður? Var það
samfélagið, var það presturinn fyrir það að hann hafði ekki afskipti af málinu,
sýndi ekki umhyggju á réttum tíma? Og spurningin um samsekt kemur einnig
ur annarri átt eins og kemur fram í prédikun séra Stefáns:,,... þá skulum vér
ekki hlakka í hjarta voru yfir þeim sem hljóta þá dóma, heldur minnast þess