Andvari - 01.01.2006, Page 70

68
HJALTI HUGASON
ANDVARI
mótað skáld strax í fyrstu bókinni.4 Snorri var enda eitt af virtustu skáldum
þjóðarinnar á sinni tíð og hlaut meðal annars Silfurhestinn, viðurkenningu
bókmenntagagnrýnenda, 1967 fyrir Lauf og stjörnur og Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs 1981 fyrir síðustu bók sína.5
Nokkuð hefur verið ritað um ljóðagerð Snorra og ber þar hæst ritgerð Páls
Valssonar Þögnin er eins og þaninn strengur. Þróun og samfella í skáldskap
Snorra Hjartarsonar (1990). Annars snúast skrif þessi einkum um einstakar
bækur, ljóð eða afmörkuð einkenni á höfundarverki skáldsins. Telur Páll það
lífsviðhorf sem fram kemur í ljóðum Snorra einkennast af lífsheildarhyggju
sem felur í sér að maðurinn sé „barn náttúrunnar" og svipuð lögmál gildi um
mann og náttúru og að hún hafi áhrif á manninn.6 Auk þess bendir hann á
áhrif frá tilvistarstefnunni (exístensíalismanum) sem þó fái á sig sérstæðan blæ
hjá Snorra þar sem hann telji tilgang tilverunnar fólginn í samhljómi manns
og náttúru en á þau tengsl lögðu exístensíalistar almennt ekki áherslu.7 Loks
telur Páll Snorra undir áhrifum frá platónisma sem þó greini sig frá hinum
upprunalegu kenningum Platóns í því að Snorri telji mögulegt að fullnægja
þrá sinni eftir fullkomnun og þá í faðmi náttúrunnar og samhljómi við hana.8
Á hinn bóginn telur Páll hvergi neitt að finna í ljóðum Snorra sem bendi beint
til kristindóms og bendir á að guð sé þar hvergi nefndur.9 Páll telur einnig að
sú hugmynd að náttúran sé á einhvern hátt opinberun eða „kraftbirting guð-
dómsins“ komi jafnvel hvergi fram í ljóðum Snorra svo fyrirferðarmikil og
margræð sem náttúran þó sé í kveðskap hans.10 Raunar telur Páll að ljóðið
Bjargrista (Á Gnitaheiði) sé „eitt örfárra ljóða Snorra sem ber einhvern keim
af trúarbrögðum11.11 Væri þar þá um sólardýrkun að ræða þar sem ljóðmæland-
inn ákallar sólina og biður hana gefa líf, frjósemd, ást og frið.12
í tilefni af áttatíu ára afmæli skáldsins fjallaði Gunnar Kristjánsson um
það sem hann nefnir trúarleg minni í ljóðum Snorra.13 Leit hann svipað á hin
platónsku áhrif og Páll Valsson síðar. Hins vegar dró hann áhrif tilvistarstefn-
unnar á skáldið í efa.14 Þá gerði hann meira úr trúarlegum áhrifum og jafnvel
áhrifum hins kristna trúararfs á Snorra en Páll.151 grein sinni notar Gunnar
þó bæði hugtökin minni og trú í víðtækri merkingu. Með minni virðist hann
að minnsta kosti í sumum tilvikum eiga við hvata þess að höfundur setur
verk sitt saman en ekki einstaka efnisþætti sem lýsa almennum aðstæðum og
eru sameiginleg mörgum bókmenntaverkum. Þá hafnar hann hefðbundnum
mun á veraldlegum og trúarlegum bókmenntum (literatura og scriptura í
klassískri guðfræði) og lítur svo á að glíma skálda og annarra listamanna við
mannlega tilvist og túlkun hennar, sem og spurningar um líf og dauða, séu
trúarlegar í sjálfum sér. Lætur hann jafnvel að því liggja að allur skáldskapur
og öll list séu trúarleg í eðli sínu.16
Hér skal því haldið fram að rétt sé að greina á milli þess sem kallað er
trúarlegt og hins sem nefna má tilvistarlegt. Hvort tveggja felur vissulega í