Andvari - 01.01.2006, Page 79

andvari
GEF BEYG OG TREGA ENGAN GRIÐASTAГ
77
arlamb hennar, hann var ekki firrt skáld. Glíma við þetta höfuðmein samtíðar
sinnar var hins vegar rauður þráður í kveðskap Snorra og bjó hann yfir fjöl-
breyttum úrræðum til að andæfa firringunni.
Náttúran andstœða firringar
Náttúran myndaði uppistöðu í hugarheimi og kveðskap Snorra Hjartarsonar.
Eins og mönnum er eðlislægt að hugsa sig inn í víddirnar tíma og rúm, þann-
ig var náttúran tilvistarleg vídd eða forsenda í hugarheimi hans. Náttúran er
enda líkt og allt umlykjandi rammi í kveðskap Snorra. Ýmist er náttúran sjálft
viðfangsefni ljóðanna ellegar hún eða einstök fyrirbæri hennar, fuglar, upp-
sprettur, lindir, lækir, heiðar og gróður af öllu tagi, skipa veigamikinn sess í
niyndmáli ljóðanna. Þetta er einkennandi fyrir fyrstu bók skáldsins en gildir
einnig um þær síðari.49
Tvær megintúlkanir hafa verið settar fram á hlutverki náttúrunnar í kveð-
skap Snorra og ástæður þess að hún er þar svo fyrirferðarmikil. Gunnar
Kristjánsson hefur komist svo að orði að enginn komist
... hjá því að veita athygli hinni djúpu og innilegu tilfinningu skáldsins fyrir náttúrunni,
allt að því lotningu. Landið, sem Snorri yrkir svo mjög um, verður gagnsœtt eða - svo
notað sé guðfræðilegt hugtak - sakramentalt: hið forgengilega felur í sér skírskotun til
hins óforgengilega, heilaga. Landið minnir skáldið á paradís, hið „þráða ástarland", það
tekur á sig svip táknmyndarinnar, verður eins konar mýta.50
Þessa guðfræðilegu túlkun skýrir Gunnar frekar með vísun til þeirra áhrifa
platónskrar heimspeki sem var eins og fyrr er á minnst áhrifaþáttur í hugar-
heimi Snorra, en platónismi hefur einnig mótað kristna dulhyggju (mystik)
wjög. Hún getur meðal annars komið fram sem náttúrudulhyggja sem felst
í því að dulhyggjumaðurinn upplifir leyndardómsfulla sameiningu (unio
niystica) við náttúruna eða öllu heldur þann veruleika sem býr að baki hinnar
sýnilegu náttúru.51 Dæmi um slíka einingu telur Gunnar sig einmitt finna í
ýmsum ljóðum Snorra.
Páll Valsson telur aftur á móti að staða náttúrunnar í kveðskap Snorra skýrist
af þeirri lífsheildarhyggju sem nefnd var í upphafi, og einnig því að Snorri noti
náttúruna við þann tjáningarhátt sem nefndur er hlutlæg samsvörun tilfinninga.
Nleð því er átt við að þættir ytri veruleika, í þessu tilviki náttúran og einstök
fyrirbæri hennar, séu látin endurspegla tilfinningar og kenndir manna.52 Páll
telur hins vegar eins og fram er komið að sjaldan ef nokkurn tímann sé að
Enna dæmi þess að náttúran sé túlkuð eða tjáð trúarlega í ljóðum Snorra.53
Hér skal sett fram þriðja túlkunin sem vel getur samrýmst báðum fyrr-
greindum túlkunum þótt þær séu andstæðar innbyrðis og ekki verði gert upp