Fréttablaðið - 12.09.2009, Blaðsíða 16

16 12. september 2009 LAUGARDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Gjaldeyrishöft og gengi íslenskrar krónu
á amerískum dögum
Menningarstarf
í Kópavogi
Lista- og menningarráð Kópavogs auglýsir eftir umsóknum um styrki
til verkefna/viðburða á sviði menningar og lista í Kópavogi.
Einstaklingar, félagasamtök og stofnanir geta sótt um styrki úr sjóðnum.
Styrkþegum ber að skila greinargerð um nýtingu styrks
eigi síðar en 6 mánuðum eftir úthlutun.
Umsóknum skal skilað á þar til gerðum umsóknareyðublöðum
fyrir 10. október nk., ásamt fylgiskjölum.
Eyðublöðin fást í Þjónustuveri Kópavogsbæjar, Fannborg 2,
og á heimasíðu Kópavogs, www.kopavogur.is
Lista- og menningaráð Kópavogs veitir styrki til menningarstarfs
í Kópavogi tvisvar á ári, í nóvember og maí.
Umsóknum skal skilað til:
Lista- og menningarráð Kópavogs
Starfs- og verkefnastyrkir
Fannborg 2
200 Kópavogi
Nánari upplýsingar veitir deildarstjóri menningarmála,
Linda Udengård í síma 570 1500 eða linda@kopavogur.is
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Hagfræðingurinn Joseph
Stiglitz varar við því að
reynt sé að hafa áhrif á
gengið með því að selja
gjaldeyri. Enn hættulegra
sé að halda því uppi með
háum vöxtum. Krónan eigi
að fara á uppboð, til að
finna raunvirði hennar.
Nóbelsverðlaunahafinn Joseph
Stiglitz segir það stórhættulegt
þegar stjórnvöld reyna að hafa
áhrif á gengi gjaldmiðils síns með
því að selja erlendan gjaldeyri, í
þeirri trú að gjaldmiðill landsins
sé of lágt skráður.
„Þetta hefur verið mörgum lönd-
um afar dýrkeypt veðmál, því þau
hafa gjarnan rangt fyrir sér og
gjaldmiðillinn lækkar síðan enn
meira. Ég er því afar tregur til
að mæla með þessari leið,“ segir
hann. Þó megi ef til vill gera þetta
í undantekningartilfellum, til að
mýkja smásveiflur á genginu.
Seðlabanki Íslands seldi gjald-
eyri fyrir 2,5 milljarða í júní,
þegar heildarvelta á markaðinum
nam 6,2 milljörðum. Í júlí seldi
bankinn fyrir helmingi minna, en
óvíst er með inngrip í ágúst. Þau
hafa þó verið einhver.
Hræddari við hærri vexti
Enn varasamara er, að mati Stig-
litz, þegar reynt er að hafa áhrif á
gengið með háum stýrivöxtum til
að laða fjármagn að landinu. „Þetta
rústar efnahaginn og eykur halla
ríkissjóðs, sem dregur svo úr trú-
verðugleika,“ segir hann.
Már Guðmundsson seðlabanka-
stjóri útilokaði ekki, í viðtali við
Reuters-fréttastofuna á mánudag,
að hækka stýrivexti.
Þegar Stiglitz er spurður hvort
ekki gæti verið réttast að afnema
gjaldeyrishöft að fullu og láta
krónuna finna eigið jafnvægi, seg-
ist hann hafa fullan skilning á því
sjónarmiði:
„Það myndi kosta aðeins meiri
verðbólgu og þegar þú lítur á
fórnarskiptin, þá yrði sá kostn-
aður, sérstaklega til lengri tíma
litið, ekki jafn streituvaldandi og
hann er í dag.“ Hins vegar telur
hann mikilvægara að halda fullu
atvinnustigi.
Gjaldeyrishöft geri sitt gagn
Stiglitz segir að gjaldeyrishöftin
séu réttlætanleg, að því gefnu að
þau beri árangur.
Stórhættulegt er að
fikta í gengi krónu
JOSEPH STIGLITZ Segir gjaldeyrishöft geta gert mikið gagn til að viðhalda stöðugleika, þótt þau séu ekki fullkomin. Hann
mælir með því að stjórnvöld haldi uppboð á íslensku krónunni og nálgist þannig hægt og bítandi raunverulegt gengi hennar.
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Ekki er hægt að afnema gjaldeyris-
höftin í bráð, en nauðsynlegt er
að innleiða útgönguáætlun, segir
Lilja Mósesdóttir, hagfræðingur og
þingmaður VG.
Gjaldeyrishöft sem fela í sér
laglegar hindranir á útstreymi
fjármagns haldi ekki nema í stuttan
tíma og síðan hefjist eltingaleikur
löggjafarvalds við svindlara. Alþingi
hafi nú þegar breytt lögunum og
þurfi líklega að breyta þeim aftur í
næsta mánuði.
Árlegir vextir af útgönguleið
stjórnvalda, gjaldeyrisvarasjóði; lán
upp á 640 milljarða, jafnist á við
framlag ríkis til landbúnaðar- og
sjávarútvegsráðuneytis, sautján
milljarða.
Dugi ónotaður varasjóður ekki
til eigi að nota hann til að kaupa
krónur og styrkja þannig krónuna.
Vegna mikils erlends fjármagns í
kerfinu séu „allar líkur“ á að sjóður-
inn hverfi fljótt.
„Útgönguleiðin sem ég vil að
við förum er að afnema lögin um
gjaldeyrishöft og taka tíma-
bundið upp skatt á útstreymi
fjármagns,“ segir Lilja.
Jafnhliða þurfi að afnema
verðtrygginguna til að koma
í veg fyrir að gengislækkunin
fyrst eftir afnám haftanna
leiði til verulegrar hækkunar á
skuldum landsmanna. Þessi
tímabundna ráðstöfun
brjóti ekki í bága við
EES.
Uppboðsleið Stiglitz gæti tryggt
að gengismunurinn sem nú er, og
skattlagning á honum, félli í skaut
innlendum aðilum í stað erlendra.
Skatturinn gæti verið stigbreytilegur
eftir því hvenær peningarnir fara út
úr landinu.
„Skattlagningin gæti verið þannig
að þeir fjármagnseigendur sem
vildu fara strax út með allt sitt
fjármagn greiddu þrjátíu prósent af
fjármagnsútstreyminu í skatt. Þeir
sem biðu fram á næsta ár greiddu
tuttugu prósent og þeir sem færu
ekki út fyrr en eftir þrjú ár gætu
lækkað skatthlutfallið niður í tíu,“
segir hún.
Þannig mætti hindra frekara
gengishrun og kjararýrnun og um
leið afla ríkinu tekna, allt að 165
milljarða.
Komi skattlagning ekki í veg
fyrir mikið gengishrun þurfi að
virkja áætlun um einhliða upptöku
annars gjaldmiðils. Enda telur
fjármálaráðuneytið að landið muni
ekki uppfylla Maastricht-skil-
yrði, fyrir upptöku evru,
um hámarksskuldsetn-
ingu ríkisins fyrr en eftir
34 ár.
Lilja segir að OECD-
skýrsla hafi leitt í ljós að
best færi á myntsam-
starfi við Svíþjóð.
ÞURFUM AÐ FINNA ÚTGÖNGULEIÐ
LILJA
MÓSESDÓTTIR
„Sú staðreynd að gengið heldur
áfram að lækka sýnir ekki endi-
lega að gjaldeyrishöftin virki
ekki. Þetta er eins og stífla í
fjallshlíð, þegar er úrhelli á tind-
inum. Hún dregur úr flóði niður
á láglendið. Þessi jákvæðu áhrif
koma fram, jafnvel þótt vatn-
ið renni að einhverju leyti fram
hjá stíflunni, enda er henni ekki
ætlað að koma í veg fyrir að
vatnið fari niður. Henni er ætlað
að gera rennslið stöðugra, að
draga úr eyðileggjandi áhrifum
flóðsins.“
Eins séu gjaldeyrishöftin ekki
til að stöðva fall krónunnar alveg,
heldur halda henni í jafnvægi.
„Ég tel líklegt að sá stöðugleiki
sé nokkurs virði,“ segir Stiglitz.
Ávallt sé matsatriði hvað allt
þetta kosti og hvaða valkostir
séu í boði. Ekki síst hversu langt
niður gengið megi fara. Hins
vegar sé til leið til að komast að
því, og á sama tíma afla tekna
fyrir ríkissjóð.
Uppboð á krónum
„Hér er tvöfalt gengi. Uppboð á
krónum væri jákvætt verkfæri
sem stuðlar um leið að jafnvægi;
því meira sem boðið er upp, því
meira nálgast verðið raunvirði
krónunnar.
Slík uppboð gefi líka til kynna
hversu mikill þrýstingurinn er á
gjaldmiðilinn, hverju sinni.
Hann segir að núverandi
stefna Seðlabanka Íslands bygg-
ist á hugsunarhætti seðlabanka
almennt. Þeir trúi því líklega að
krónan sé of lágt skráð. „En það
er áhættusamt veðmál.“
FRÉTTASKÝRING
KLEMENS ÓLAFUR ÞRASTARSON
klemens@frettabladid.is