Vikan - 28.04.1966, Blaðsíða 10

Kortið sýnir áhrifasvæði Víkinga f
Rússlandi og staðsetningu annarra
helztu ríkja og þjóðflokka þar og í
grennd á víkingaöid.
Sem ef til vill má sjá af
'fyrri greinum, hófust vík-
ingaferðir í vesturveg ekki
með miklum fyrirvara;
þvert á móti má líkja
upphafi þeirra við skyndi-
lega komu fellibyls eða annan
álíka áhrifamikinn náttúruvið-
burð; en um víkingu í austur-
veg gegndi öðru máli. Hún átti
sér eldri aðdraganda en svo, að
hið eiginlega upphaf verði ljós-
lega greint.
Danir herjuðu fyrst og fremst
í vesturveg, en þeir létu einnig
töluvert að sér kveða á Eystra-
salti, einkum á ströndum hins
núverandi austur-þýzka komma-
lýðveldis, sem þá var mestan-
part byggt slavnesku fólki,
Vindum. Til þess að halda þess-
um Slövum, sem voru engu ó-
grimmari en verstu Víkingar, í
skefjum, og trúlega einnig til
að græða á verzlun þeirri, sem
átti sér stað uppmeð Oderfljóti,
byggðu þeir á óseyjum fljóts
þessa vígi, sem nefnt var Jóms-
borg. Þar sátu þeir frægu Jóms-
víkingar, sem voru nokkurskon-
ar riddarar meðal Víkinga og
urðu að halda sig frá kvenfólki
og fleiri lystisemdum; það minn-
ir einnig á siðareglur sumra
Kósakka, samanber vísuna frægu
um Stenka Rasín:
Læðist kurr um kappaskarann:
„Kempan sveik vort bræðralag;
eina stund með ungmey var hann
ástarbljúgur þennan dag.“
Danakonungar voru ósparir á
að senda Jómsvíkinga gegn Sví-
f* * * ~ tJitsi.ií.iskáL
Hrærekur, stofnandi Garðaríkis.
Ingvar Garðakóngur og Helga drottn-
ing hans. Myndirnar eru síðari tima
málverk.
Vikíngarnir og
timaskeið þeirra
þriðja og sfðasta grein
DAGUR ÞORLEIFSSON TÖK SAMAN
KAUPHÉDNAR
OGIIIERINGJAR
í AUSTURVEGI
um og Norðmönnum, þegar þeir
voru að leitast við að buga þessa
frændur sína, en í þeim viður-
eignum biðu þessir riddaralegu
víkingar hinar átakanlegustu
hrakfarir, einkum í Hjörunga-
vogi fyrir Hákoni Hlaðajarli, sem
fórnaði heiðnum goðum syni
sínum, að hann mætti sigur hafa.
Þá „gerðist betri blótfjandinn,
í bragði tyggja viður.“ Jóms-
víkingar voru bugaðir og síðan
leiddir til höggs, þeir er hand-
teknir voru. Brugðu þeir við
það tækifæri fyrir sig stórsnið-
ugum gálgahúmor, og er frá-
sögnin af aftöku þeirra í forn-
sögum okkar sjálfsagt ein hin
skemmtilegasta af því tagi í öll-
um heimsbókmenntunum. Einn
þeirra hafði hár mikið og fag-
urt; bað hann böðulinn þess
lengstra orða að láta ekki fara í
það blóð. Annar kvað það lengi
hafa verið áhugaefni þeim Jóms-
víkingum, hvort menn vissu til
sín ef af þeim væri höfuðið;
kvaðst nú vilja nota tækifærið
til sannreyndar þessu og gefa
merki, ef hann vissi til sín að
höggi loknu.
UPPSALAAUÐUR
En þessi orð um Jómsvíkinga
eru raunar hálfgerður útúrdúr;
á víkingatímunum voru það Sví-
ar, sem fyrst og fremst létu að
sér kveða á Eystrasalti og í lönd-
unum þar austur af. Sem vikið
var að í uphafi greinarinnar,
voru þeir gamalkunnugir á þeim
slóðum. Að minnsta kosti er ó-
hætt að slá því föstu, að á áttundu
öld ráku þeir mikla verzlun í
þeim löndum, er nú heita Eist-
land og Lettland, og lengra aust-
ur á ströndum stórvatnannna La-
doga og Onega. Yfirráðum verzl-
unarinnar fylgdu svo stjórn-
málaleg ítök. f þessu sambandi
er rétt að benda á, að í upp-
hafi víkingaaldar voru Svíar
greinilega lengra á veg komnir
um marga hluti en frændur
þeirra í Danmörku og Noregi.
Þegar fyrir upphaf þeirra tíma
var mestur hluti landsins samein-
aður í allvoldugt konungsríki,
sem hafði höfuðstað að Uppsöl-
um, sem var jafnframt nokkurs-
konar Jerúsalem Ásatrúarmanna.
Þar var veglegasta hof í heiðn-
um dómi germönskum, sem
kunnugt er um úr heimildum,
og þar voru Óðinn og Freyr, en
þó einkum Þór, tilbeðnir með
veglegum fórnum dýra og manna,
hverra hræ voru hengd upp í
helgum lundi. Annar geysimerk-
ur staður í sambandi við útþenslu
Svía austur eftir var eyjan Got-
land, sem þjóðsagan segir Þjálfa,
þjón Þórs, hafa byggt fyrstan
guða og manna. Eyja þessi hafði
þá þegar miklu hlutverki að
gegna sem verzlunarmiðstöð í
Eystrasalti. Rannsóknir á fornum
víkingabúðum, sem grafnar hafa
verið upp á Lettlandsströnd,
benda til þess, að Svíar frá Upp-
landi og Gotlendingar hafi skipt
þannig með sér verkum í aust-
urvegi, að hinir fyrrnefndu hafi
annazt hervörð staðarins, en