Vikan - 28.04.1966, Blaðsíða 13

ísaumuð mynd (frá tólftu öld) af Víkingi á hestbaki. Aflangi skjöldurinn og
síði brynstakkurinn eru varia vikingsleg fyrirbæri, cn eiga þeim mun betur
við riddaratímana, sem listamaðurinn hefur þekkt skár.
Danskt íbúðarhús frá víkingaöld.
Óhöppum In'«varfi var hinsveg-
ar ekki að ful> lokið- Hann fór
nú með lið á h, ™dur Dreyljön-
um, slavneskum þ'ióðflokki, sem
hann taldi skulda s '^r skattpen-
ing. Drevljanar vor. auðvitað
ekki viljugri skattþt'«nar en
gengur og gerist og tóku’ Jngvar
af lífi, en þá tók ekki bei 'ra vi^
fyrir þá, því ekkja konunt
er Helga (Olga) hét, grét bó.
sinn skamma hríð, en fór þess ^
stað með her á hendur bana--'
mönnum hans og létti ekki, fyrr
en bókstaflega hvert mannsbarn
af þjóð þeirra hafði verið drep-
ið. Eftir það gerðist Helga krist-
in og varð heilög kona.
DRYKKJARÍLÁT HUND-
TYRKJANS
Annars héldu Víkingar í Rúss-
landi þá enn fast við heiðinn
dóm, sem þeir stundum blönd-
uðu slavneskri heiðni, sem var
ekki óáþekk þeirri norrænu.
Hin nýja þjóð, sem þarna
varð til undir stjórn Hræreks
og eftirmanna hans, hlaut fljót-
lega heitið Rússar. Upphaflega
höfðu Finnar gefið Svíum þetta
heiti (enn þann dag í dag er
finnska heitið á Svíþjóð Ruotsi),
sem líklega á uppruna sinn í
norræna orðlnu róður, en íbúar
Upplandsstrandar, sem enn í dag
heitir Roslagen og létu á vík-
ingatímanum mjög að sér kveða
í austurvegi, munu þá hafa skipt
sér í róðrarVóg. Slavar tóku svo
heitið upp eitir Finnum og í fyll-
ing tímans var það notað um
hina nýju þjóð, sem átti tilorðn-
ingu sína að þakka ráðsmennsku
hinna norrænu manna.
Sonur Ingvars og Helgu, er
Svjatóslav hét, og var eftir lýs-
ingu að dæma nokkurskonar
bastarður af Víkingi og Kósakka,
herjaði suður á Balkanskaga og
átti skammt ófarið til Konstant-
ínópel, en beið um síðir ósigur
fyrir Grikkjum. Hann lenti einn-
ig í erjum við Patsínaka og féll
fyrir þeim; er svo sagt að þetta
tyrkjapakk hafi gert sér drykkj-
arskál úr höfuðkúpu hans. Son-
ur hans og eftirmaður Valdimar
(Vladimír) lét af fjandskap við
Grikki og gerðist kristinn, og
undir stjórn hans og Jarisleifs
(Jaroslav) eftirmanns hans náði
híð forn-rússneska ríki hæst. Þeir
feðgar voru nógu öflugir til að
haív'ia Dnieperleiðinni öruggri
fyrir Patsínökum, og með varn-
ingnum íra Konstantínópel barst
grísk kn.’,,tni °S Srísk menning
norður ef> steppunum. Hin
slavneska h 'eiðni hvarf svo
skyndilega og >fð ÖUu; að nu
eru miklu minm' heimildir til
um hana en þá gen mönsku.
HNIGNUN GARÐARÍK^fS
Síðar urðu tvær ástæðu T ^
draga úr styrk hins rúss.neska
ríkis. Á krossferðatímunum \ varð
Miðjarðarhafið á ný tengilið 'ur
verzlunar milli Evrópu og Aust- '
urlanda nær, og þar með dró
úr þýðingu austur-evrópsku
fljótaleiðannna. Þá kom nýr
þjóðflokkur tyrkneskra ránmorð-
ingja að austan; nefndust þeir
Kúmanar og gerðu Dnieperleið-
ina ótrygga að nýju. Eitthvað
hefur það líklega stuðlað að
veiklun Rússa, að móðurríki
þeirra, Svíþjóð, var heldur
í hnignun í lok víkingaaldar
og upp úr henni, Danir og
Norðmenn voru orðnh tiltölulega
öflugri en fyrr, og svo áttu Svíar
öllu erfiðara með að kingja
kristnum dómi en frændur þeirra,
þar er öflug miðstjórn var miklu
eldri í landi hjá þeim og Ása-
trúin nátengd henni. Mun þessi
trúarbragðatogstreita, sem lauk
ekki að fullu fyrr en um alda-
mótin 1200, hafa komið nokkru
losi á þjóðlífið.
f austurvegi hnignaði Garða-
ríki meir og meir. Það leystist
sundur í mörg smærri ríki og
loks var vesældin kórónuð er
mongólahjarðir Gengis Kans
komu að austan á þrettándu öld
og brutu austurhluta álfunnar
undir járnhæl sinn.
Áður en skilið er við Víkinga
í Austurvegi, er ekki nema rétt að
geta þess hluta þeirra, er í stað-
þess að herja á keisarann í Kon-
stantínópel gekk á mála hjá hon-
um og komst þar í mikið álit.
Voru þessir leiguliðar nefndir
Væringjar og hafði keisari þá
í meiri hávegum en flesta eða
alla aðra hermenn sína. Komu
þeir mjög við sögu í flestum
þeim styrjöldum, er Grikkir háðu
á þessum tímum, svo sem gegn
Normönnum á Sikiley og Suður-
Ítalíu, Búlgörum, Georgíumönn-
um og hinum ýmsu ríkjum Mú-
hameðstrúarmanna. Þeir skipuðu
^neira að segja lífvörð keisarans.
’stir Væringja munu hafa ver-
ið LSvíar, en hinn frægasti úr
þeim sveitum varð þó Haraldur
harðrái> síðar Noregskonungur,
og er sá orðsth hans víst mest
að þakka Snorra okkar. Af ís-
lenzkum V’eeringjum má drepa
á Kolskegg, bróður Gunnars á
Hlíðarenda, llalldór Snorrason
goða og Þorstein drómund, bróð-
ur Grettis. Það var í herbúðum
þessa býsantíska málaliðs, sem
útlagans frá Drangey var hefnt.
MISJÖFN EFTIRMÆLI
í þessum greinum hefur verið
reynt að skýra að nokkru, hvað
olli upphafi víkingaferða. Það
er því ekki nema rétt að fara
nokkrum orðum um orsökina að
endalokum þeirra.
Meginástæðan hefur sjálfsagt
verið sú, að fórnarlömb Vík-
inganna voru ekki eins auðunnin
og áður. Evrópulönd voru ekki
jafn sundruð og veik fyrir og
í upphafi víkingaaldar, og vegna
meiri mannmergðar hlutu þau
því að hafa í öllum höndum við
Skandínava. Og Skandínavarnir
voru ekki lengur sjálfir heiðnir
vígamenn, sem börðust vegna
bardagans sjálfs. Þeir voru lang-
flestir orðnir kristnir og and-
stæðurnar því ekki lengur mjög
skarpar milli þeirra og nágranna
þeirra sunnar í álfu.
Eftirmæli þau, er seinni tíma
menn hafa gert Víkingum, hafa
verið all misjöfn. Norðurlanda-
búum er nokkuð gjarnt að hugsa
sér þessa forfeður sína sem
drenglynda vígamenn, sem ekki
kunnu að hræðast og létu sér
engin níðingsverk til hugar
koma. Kristnar króníkur frá vík-
ingaöld eiga hinsvegar engin orð
nógu sterk til að lýsa óþverra-
skap hinna norrænu manna, sem
hentu börn á spjótsoddum,
nauðguðu kvenfólki og höfðu
handtekna menn að skotmörk-
um sér til dægrastyttingar. Sjálf-
sagt hafa Víkingar borið slíkt
Framhald á bls. 48.
VIKAN 17. tbl. Jg