Jörð - 01.07.1944, Page 16

ur sérstök og sérstæð þjóð, eigandi silt eigið mál, sína
eigin menningu.
VAÐ var það svo, sem liafði lialdið lifinu i þessari vit-
JLJl und þjóðarinnar? Þið kannizt öll við Fjónbúann
Rasmus Christian Rask, hyatamann að stofnun Ilins ís-
lenzka bókmenntafélags. Hann tók sig til og lærði islenzku,
ferðaðist hér um landið, og margir Iiafa Iialdið, að liann
hafi gert þetta fyrst og fremst i málfræðilegum tilgangi,
en liver og einn mun komast að annarri niðurstöðu, þegar
hann beyrir þessi orð bans — og lakið nú eftir, góðir Is-
firðingar:
„Það skal vera mín huggun og gleði að læra þetta mál,
og að sjá af ritum l)ess, hversu menn liafa fyrrum þolað
andstreymi ogmeð lireysti klofið það. Ég læri ekki íslenzku
til j)ess að nema af henni stjórnfræði eða bermennsku —
eða þess konar, en ég læri hana til þess að geta hugsað
eins og maður, til þess að útrýma þeim kotungs- og kúg-
unaranda, sem mér hefur verið innrættur með uppeldinu
frá blautu barnsbeini, til þess að stæla hug og sál, svo að
ég geti gengið í hættur óskelfdur, og að sál min kjósi held-
ur að segja skilið við likamann, en að breyta út af því eða
afneita, sem hún Iiefur fengið fulla og fasla sannfæringu
um að sé satt og rétt.“
Það er glöggt, livað fvrir honum hefur vakað. Hann befur
viljað eignast, og einnig ])á gefa ])jóð sinni, þann anda,
sem nú hefur komið fram i Danmörku og frægastur er
af pislarvætti Ivaj Munks. Rask vildi öðlast þennan anda
við lestur íslenzkra rita, eldri og yngri — og þó einkum
binna tignu fornbókmennta. Þó að íslenzkar fornbók-
mennlir væru ekki í bvers manns eigu, þá var þessi andi
lifandi í sögum og sögnum ])eirra manna, sem lesið böfðu
þessi rit, lifandi í óteljandi málsbáttum, fornum vísuin og
í sjálfu hljóðfalli hins daglega máls. Og fvrst og fremst
lifði hann í kenningum og heitum og lirynjandi rímna, fer-
skeytla og sálma, og einnig í þeirri lífsskoðun, sem þar kom
fram, og hjá raunar hverju skáldi, sem kvað á íslenzku.
158 jörð