Jörð - 01.07.1944, Blaðsíða 34

MENNINGARSTARF
Jón Sigurðsson á Yztafelli:
Tungan
• •
OLL tungumál eiga langa og merkilega sögu. Orð og
talsliætiir liafa þróazt úr fáum óskýrum ópum frum-
manna, til endalausrar margbreytni og hárfínnar
nákvæmni. Mál nútimans eiga hundruð þúsundir orða,
geta skilgreint hluti og lnigtök, allt milli himins og jarðar,
ámargvíslegan hátt með nýjum og nýjum blæbrigðum; hver
einstaklingur milljónaþjóða liefur sitt orðaval, sinn radd-
lireim.
Tungumálin breytast öld eftir öld. Hver tunga á sín
vaxtarlög, sérstæð og ákveðin fyrir liana eina. Meðan þess-
um lögum er hlýtt, er tungan æ liin sama þó að aldir renni
og liún taki ný orð og stofna, líkl og þegar barnið vex frá
vöggu til fullþroska og nemur nýja siði.
En séu vaxtarlög tungunnar brotin, og hún breytist eftir
annarlegum lögum eða lagabrotum, þá er samræmið rofið.
Þá fer líkt og þegar ungviðið er lieft í þroska sínum; úr
breytingunni verður eigi þróun heldur vanskapnaður, sem
hvorki er fugl né fiskur og vantar alla fegurð eða „skvn-
samlegt vit“, hentar illa orðins lisl og spaklegri hugsun.
ENGIN tunga hefur orðið fyrir minni erlendum álirif-
um en íslenzkan, eða hreyzt minna. Enn í dag getum
við brotið orðin til mergjar, rakið þau fram í gráa forn-
eskju, svo að livert barnið skilji. Ég tek til dæmis orðin i
málsgreininni á undan, sem fyrst eru í stafrófsröð, orðin
„l)rolið“ og „barn“. Góður kennari mundi fljótlega geta
fengið börnin til að skilja, að frumliljóðið i sögninni að
hrjóta gæti verið brotliljóðið sjálft, er frummaðurinn braut
greinar á leið sinni um skógarþykknið. Fleiri komu á eftir
fyrirliða og brutu greinar, slóð þeirra allra varð æ gleggri
og nefndist „braut“. Þá mundi börnum auðskilið að „barn“
176 JÖBÐ