Sjómannadagsblaðið - 03.06.1951, Síða 31

þjóðar frá þessum tíma. Þegar landið og þjóðin
var notuð eins og almenningur allra þjóða óþokka
til manndrápa og gripdeilda, vegna þess, hvað lands
menn voru friðsamir og varnarlausir. Mun sjaldan
hafa verið farið jafn illa með varnarlaust fólk.
Þarf ekki nema að athuga það, sem á undan var
gengið, og það sem skeði rétt á eftir, til þess að sjá,
að betra hefði öðrum landsfjórðungum verið, að
eiga jafn dugmikla og skjótráða menn, eins og
Vestfirðingar áttu í þessu tilfelli.
Aðalheimild um Spánarvígin, önnur en „Sönn
frásaga“, eru Spönsku vísur séra Ólafs Jónssonar,
er þá var prestur að Söndum í Dýrafirði d. 1627.
Þetta kvæði séra Ólafs hefur stórmikla þýðingu
fyrir sögu víganna, þar sem það er ort af kunnum
samtíma manni og byggt á hinum opinberu skil-
nkjum, skýrslu Vestfirðinga til Alþingis um vígin.
Kvæði Ólafs er birt í heild í fróðlegri ritgerð
um þetta efni í Tímariti hins íslenzka bókmenta-
félags 1895 eftir Ólaf Davíðsson. Ólafur prestur
var listaskáld, og er talinn eitthvert bezta skáld
landsins á 16. og 17. öld. Hann er af nafnkunnri
vestfirzkri ætt og til hans getur fjöldi núlifandi
Vestfirðinga rakið ætt sína. Séra Ólafur var mikils-
virður af sínum samtíðarmönnum, aftur virðast
skrif Jóns lærða um Spánarvígin strax hafa vakið
imugust. Jón Espolin véfengir frásögn hans og
virðir hana að vettugi, sem heimild, þar sem hann
minnist á vígin Árb. Esp. V. bls. 132. Ásakar hann
Jon lærða um að draga taum Spánverja og vera
með skæting til landa sinna. Þó „Sönn frásaga“
Fynr og um aldcimótin 1600 byrjuðu Spánverjar hval-
veiðar í Norðurhöfum.
sé skilmerkileg um margt, þá væri nú sú frásögn
einhliða, ef kvæðis séra Ólafs nyti ekki við. Kvæði
séra Ólafs er samtals 77 erindi og byrjar hann að
lýsa þeim plágum er yfir landið hafi dunið og nú
síðast heimsókn Spánverjanna og rekur svo alla
sögu víganna og tildrög þeirra. Þar í eru þessi
erindi:
8.
Og svo að viti allir gjör
í áttum landsins fjórum,
hversu að þungleg piltapör
og plægjan á náungum vórum
að frömdu þeir þar sem fóru,
því vil ég spjall’um spanska þjóð
spaklega setja í þennan óð,
svo stöpli ei stórum.
14.
Ljóslega hefi ég það lesið og frétt
að lýðinn þeir hart beinbægðu,
þjáning veittu og þúngan órétt,
í þjófnaði sjaldan vægðu,
þétt að heldur þægðu;
almúgafólk varð aumt og snautt,
því ætt og óætt, kvikt og dautt
til plógs þeir plægðu.
16.
Þeir hræddu menn til að fá sér féð,
fjandlegt höfðu æði,
hús upp brutu’ og hirzlur með,
svo hver því bezta næði,
þótt eigendur umkring stæði
gírugir höfðu’ og girnd á því,
sem gagnsemd eingin var þeim í
né nokkur gæði.
Nær hálf önnur öld var liðin síðan, að Vest-
firðingar, að áeggjan Ólafar ríka, tóku 3 enskar
duggur á Isafirði með öllum mannskap, til að
hefna þess, er enskir ofbeldismenn drápu mann
hennar Björn Þórleifsson hirðstjóra og 7 fylgdar-
menn hans á Rifi, er þeir voru að gegna embætti-
skyldum sínum, en son þeirra varð Ólöf að kaupa
út fyrir ærna fé. Hún hefndi líka þessa ofbeldis-
verks grimmilega. Tólf hinna seku lét hún festa
á streng og hálfshöggva eins og gert var við Jóms-
víkinga forðum, en 50 hélt hún sem þrælum í
lengri tíma, og enn í dag, má sjá merki þeirra
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 1 1