Sjómannadagsblaðið - 08.06.1986, Síða 91

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
89
Sigurðsson meðstjórnendur. Mikill
hugur var í mönnum og að loknum
fundi gengu sjómennirnir fylktu liði
niður í bæ og sungu við raust í nætur-
kyrrðinni úr íslendingabrag Jóns
Olafssonar „En þeir fólar er frelsi
vort svíkja“ o.s.frv.
Mánuði síðar voru félagsmenn
Bárunnar orðnir um áttatíu. Þá sendi
stjórn féalgsins eigin „reglugerð" um
kjör sjómanna til útgerðarmanna og
var hún allfrábrugðin þeirri reglu-
gerð sem Útgerðarmannafélagið við
Faxaflóa hafði látið út ganga. Út-
gerðarmenn vildu margir hverjir
hunsa Bárufélagið og láta sem það
væri ekki til. En sjómenn stóðu fastir
fyrir og þegar í óefni var komið í ver-
tíðarbyrjun 1895 hafði Tryggvi
Gunnarsson, formaður Útgerðar-
mannafélagsins, frumkvæði að því að
forystumenn Öldunnar gerðust sátta-
semjarar í deilunni. Tókst þá viðun-
andi samkomulag þar sem útgerðar-
menn féllu að mestu frá hinum upp-
haflegu kröfum sínum. Þar með
hafði félag útgerðarmanna í raun við-
urkennt Báruna sem samningsaðila
fyrir hönd sjómanna. En fyrsta kaup-
samning sinn gerðu Bárumenn þó
ekki fyrren 1902.
Fjárhagur Bárunnar var alla tíð
mjög þröngur, félagsgjöld voru lág og
innheimtust seint og um síðir. Engu
að síður réðust félagsmenn í það stór-
virki að byggja sér félagsheimili á
horni Vonarstrætis og Tjarnargötu í
Reykjavík sem kallað var Bárubúð.
Það var reisulegt hús sem setti svip
á bæinn (síðar KR-húsið) og ráku
Bárumenn þar samkomuhús. Arið
1909 var Bárubúð tekin af félaginu
upp í skuldir sem á húsinu hvíldu
— og upp úr því lognaðist starfsemi
Bárunnar út af.
Báran starfaði af þrótti um skeið
og á árunum 1896 — 1905 voru stofn-
aðar deildir úr Bárunni í helstu ver-
stöðvum syðra og önnur deild í
Reykjavík. Á þeim árum varallmikil
vakning meðal launafólks og stofnuð
mörg félög verkamanna og iðnaðar-
manna. Hæst reis sú vakningaralda
með stofnun Dagsbrúnar 1906 og
Verkamannasambands íslands 1907.
En áköf sjálfstæðisbarátta (Uppkastið
1908) lægði þá öldu og á örskömm-
um tíma urðu mörg hinna ný stofn-
uðu félaga ekki annað en nafnið
tómt. í sama mund og Báran leið
undir lok var t.d. Múr- og stein-
smiðafélaginu slitið, Félag bókbind-
ara hætti störfum og Verkamanna-
sambandið var lagt niður 1910.
Þá gerðist það og að tilkoma vél-
báta og togara varð að sumu Ieyti til
að sundra samtökum sjómanna með
því þilskipaútvegurinn dróst snögg-
lega saman, en Báran var fyrst og
fremst stofnuð til „að bæta hagsmuni
þilskipaháseta," eins og mun hafa
staðið í upprunalegum lögum félags-
ins.
Nafn Bárunnar er stórt í okkar
verkalýðssögu. í bókinni Upphaf ís-
lenzkrar verkalýðshreyfingar segir
Ólafur R. Einarsson:
„Með stofnun Bárunnar hefst
óslitin saga stéttarsamtaka á íslandi.
Það er fyrsta fjölmenna félagið, sem
verkafólk stofnar, og frá þeim tíma
hélzt þráðurinn óslitinn. Þaðan í frá
hafa starfað stéttarfélög hér á landi. í
Bárufélögunum fengu menn reynslu
í kjarabaráttu og félagsstarfsemi.
Þaðan komu mennirnir, sem síðar
veittu verkamannafélaginu Dags-
brún, Hásetafélaginu og Alþýðusam-
bandi íslands forystu á fyrstu árum
þessara samtaka.“
Inokkur ár var ekkert hásetafélag
starfandi í Reykjavík. Urðu þá
örar breytingar í útgerðarhátt-
um, svo sem fyrr segir, og kútteraút-
gerðin lagðist af. Árið 1915 áttum við
um þrjátíu togara og voru þeir flestir
gerðir út frá Reykjavík og Hafnar-
firði. Togaramenn mynduðu þá orð-
ið kjarnann í sjómannastétt þessara
miklu útgerðarbæja og um fjórðung-
ur Reykjavíkinga hafði beinlínis
framfæri sitt af togaraútgerð.
Kjör sjómanna bötnuðu all mikið
Á skútuöldinni bar oft mikið á frönskum duggum fyrir austan; þessar liggja á Norð-
firði. Ljósm. Björn Björnsson.