Eimreiðin - 01.09.1922, Blaðsíða 26

218
TVÍS0NGSLISTIN Á ÍSLANDI
EIMREIÐIN
gömul og alkunn þjóðlög, sem voru með líkum brag og
kirkjulögin. Söngmennirnir höfðu óbundnar hendur með það,
hvaðan þeir tóku þessi fylgilög, eða hvernig þeir bjuggu þau
til. Stundum sungu þeir þau af munni fram undirbúningslaust,
eins og þegar einhver mælir vísu af munni fram. Þeir fóru
með lögin hver eftir sínum smekk og skreyttu þau með alls-
konar útúrdúrum. En af því að hver söng með sínu nefi, eða
eins og honum þótt best fara í það eða það skiftið, en ekki
eftir neinum föstum reglum, þá varð söngurinn oft harla af-
kár, þó að mikið ætti við að hafa. Um samræmi var ekki
hirt í þá daga, því að samræmislögmál sönglistarinnar þektu
menn þá ekki, eins og nú á dögum.
Fylgilagið var í fyrstu eitt, og var þá kallað discantus (dis-
kant) og það nafn höfum vér enn í dag á efstu röddinni eða
laginu í fleirrödduðum söng.
En þegar fram liðu stundir, þá var fylgilögunum fjölgað.
Þau urðu tvö, þrjú, fjögur, fimm eða fleiri. Þegar öll þessi
lög voru sungin saman, þá var það á að heyra eins og fugla-
kliður á vormorgni, þar sem hver tegundin syngur með sínu
nefi. Þó að ekki væri samræminu til að dreifa, þá var þessi
söngur þó áhrifamikill; það var mergð tónanna, samkliður
þeirra, sem hreif áheyrendurna. Eins og geta má nærri, þá
var engum manni unt að greina tekstann sjálfan gegnum allan
þennan tónaklið eða hreim.
Dálítið sýnishorn höfum vér enn af þessum gamla tónaklið.
Allir kannast við hina litlu söngleiki: »Sá eg spóa suður í
flóa« o. s. frv. og: »Lóan í flokkum flýgur o. s. frv. Þar eltir
hver röddin aðra að upphafi, en koma svo loks allar saman og
úr því verður áheyrilegur kliður, einkum ef sungið er samkynja
röddum. Til sömu ættar á runhenda sú eða rekstefja rót sína
að rekja, sem kölluð er fúga á erlendu máli, og nú er höfð
í kirkjuhljómleikjum þeim, sem tónsnillingurinn Sebastian Bach
(1685—1750) hefir samið.
Munurinn á þessum söngleikjum og hinum gömlu kliðlögum,
er sá, að samræmisins er gætt, eins og hvarvetna annars-
staðar í söng vorra tíma. Og eitt er vert að taka fram, að
þó lag sé fjórraddað, þá er hver rödd eigi sjálfstætt lag, eins