Eimreiðin - 01.09.1922, Blaðsíða 39

eimreiðin
ÍSLENSKUR HÁSKÓLI
231
wentun sérhverri stétt, sem nægir þörfum þjóðarinnar«. En á
<iðrum stað segir svo um skólann, »að vér köllum þennan
skóla þjóðskóla meðfram vegna þess, að vér æskjum að öll
kensla renni af þjóðlegri rót, það er að skilja mentun þeirri,
sem Islendingum er eiginleg og þar hefir lifað í landinu frá alda
öðli«. Annars var þarna farið fram á það, að latínuskóla-
^enslan væri mikið aukin og bætt, t. d. farið að kenna þýsku,
ensku, frönsku og náttúruvísindi, söng og íþróttir, að tekið
.vaeri upp próf í forspjallsvísindum, og að setja á fót sérstakan
Pfestaskóla, læknaskóla og lagaskóla. Þessi bænaskrá þótti þá,
smjög yfirgripsmikil og stórtæk«, og »væri hér þá kominn al-
Serður háskóli«, ef þetta næði fram að ganga. En Jón Sig-
urðsson sagði aftur á móti, að skólinn væri »ekki yfirgrips-
'U'eiri, en efnið útheimti«. En þó tilmæli bænaskrárinnar væri
samþykt á þinginu með nokkrum breytingum, varð þó lítið
nm framkvæmdir frá hærri stöðum.
Eftir þetta fara svipaðar hugmyndir meira og meira að gera
vart við sig. Smámsaman fá þær einnig meiri festu og verða
að lokum að beinni kröfu um háskóla. Það er 1881 að há-
skólaheitið er einna fyrst notað í þessu sambandi, áður höfðu v
menn talað um þjóðskóla eða landsskóla. Var þá fyrst að eins
Sert ráð fyrir háskóla með þremur deildum, og kenslutilhög-
unin átti að vera sú sama og í embættaskólunum gömlu. Var
aUrnikið um þetta rætt um þessar mundir og sýndist sitt hverj-
^rn. eins og gengur. Þótti mörgum þetta stór hugsun, og
rrryndi fjárþol þjóðarinnar ekki fá risið undir slíku. En Bene-
d|l<t sýslum. Sveinsson sagði, að hér ræddi »um lífsspursmál
hins íslenska þjóðernis, um þjóðarinnar eigið eg«. Þess má
líka ge{a t j um Qrfm Thomsen, að hann lagðist á móti
þessari hugmynd, ekki einungis af því, að það væri fáheyrt eða
emsdæmi að 70 þús. manna þjóð væri að burðast með há-
skóla, heldur af því, að hann »vildi halda við lönguninni« til
tess að sigla, en láta unga mentamenn ekki einangrast hér
neima.
A næstu árum var þetta mál svo margvakið aftur og gekk
a ýmsu um fylgi þess hér heima. íslendingar í Höfn létu það
.a allmikið til sín taka, 'þó skoðunum þeirra á því brigði
einnig til beggja skauta. í maí 1894 héldu landar t. d. fund