Eimreiðin - 01.01.1941, Page 120

EIMREIÐIN
Ólafur Lárusson: Skagfirzk fræði
II. Landnám i Skagafirði. Ruk.
1910. (Sögufélag Skagfirðinga).
Rit þetta um landnám í Skaga-
firði er rúmar 10 arkir að stærð og
ýtarlegasta ritgerð, sem samin hef-
ur verið um landnám i einu héraði.
Satt að segja er furðulegt til þess
að liugsa, live lítið hefur ritað verið
samfellt um landnám hér á landi.
Menn hafa látið sér nægja með
frásögu Landnámahókar, enda verð-
ur liún jafnan helzta eða eina lieim-
ildin. En eigi að siður er harla
nauðsynlegt að rannsaka frásagnir
liennar og komast að raun um,
hversu þær standast, þvi að ekki er
þar allt á einn veg hermt og sumt
eflaust rangt, eða eitthvað brenglað.
Og þó sjaldnast verði þetta leiðrétt
eftir öðrum heimildum, má ef til
vill stundum komast nær liinu rétta
með samanhurði heimilda og at-
liugun á staðháttum í landnáminu.
En auk þess eru slíkar rannsóknir
mjög gagnlegar, er meta skal heim-
ildargildi Landnámabókar i heild
sinni. Rannsókn sú, sem hér hefur
gerð verið um landnám i Skaga-
firði, sýnir nógu ljóslega allt þetta,
sem nú var talið.
Höfundur skiptir hók sinni í 6
kafla. Er fyrst inngangur, er heitir
Mennirnir koma, þar sem skýrt er
frá viðfangsefnum og tilgangi hók-
arinnar, sem reyndar er ekki að-
eins landnámssaga héraðsins, held-
ur líka saga þess frain um lok
heiðni. í II. kafla gefur liöf. yfir-
lit um heimildir. í III. lcafla, hve-
nœr byggðist Skagafjörður, leiðist
höf. út i all-langa rannsókn um
ættir og aldur manna, og er það
allt fróðlegt, en reyndar óþarft
erfiði, því að þeim hollalegging-
mn öllum valda reikningar Guð-
brands Vigfússonar i Timatali í Is-
lendingasögum, er Guðbrandur
byggði á Grettissögu og komst þá
að þeirri kynlegu niðurstöðu, að
Skagafjörður myndi hafa byggzt
einna siðast af héruðum hér á
landi. Svo óskynsamleg niðurstaða
liefði reyndar átt að vekja grun-
semd lijá Guðbrandi um sannleiks-
gildi Grettissögu, ekki sízt þar sem
Landnámabók liermdi á annan veg.
En úr þvi að mönnum er nú Ijóst
orðið, að elcki má marka Grettis-
sögu um þessi efni, er reyndar ó-
þarft að hrekja tímatal, sem á
henni er reist. Það var sjálfdautt
orðið.
Þá er IV. kafli, landnámsmenn-
irnir. Hér gerir höf. tilraun til að
skvggnast eftir uppruna skagfirzkra
landnámsmanna, er Landnámabók
greinir, en þeir eru 31 að tölu. Sú