Eimreiðin - 01.01.1941, Síða 141

eimreiðin
SÖFNUNARSJÓÐUR ÍSLANDS
127
borguð innlögin án vaxta. Mörgum erfingja þótti skiptin ill og fengu
skömm á deildinni og jafnvel Söfnunarsjóðnum i heild, ef athugun
var af skornum skammti, eins og oft vill verða. Til þeirra, sem arf
toku, gekk stundum töluvert meira fé en inn hafði verið lagt þeirra
Vegn;i, og má búast við, að einhverjir hafi lirósað happi yfir dauða
jafnaldranna, en álitamál gelur verið, hversu göfug og lioll þannig
fengin ánægja er. Á siðari árum hefur lítið verið lagt inn í bú-
stofnsdeildina og ekkert í ellistyrksdeild, en útborgunardeildin notuð
í þeirra stað, og er það vel farið. Þar er hver fjárhæð borguð út með
v°xtum, eftir því sem upphaflega er ákveðið, án tiilits til lífs eða
dauða eigandans.
Þó að Söfnunarsjóðurinn hafi engin stórvirki unnið, væri mjög
osanngjarnt að halda því fram, að hann hafi verið gagnslaus.
Sannanlegt er, að ýmsir sjóðir, sem þjóðinni eru gagnlegir, hafa
verið stofnaðir beinlinis fyrir það, að stofnendurnir sáu, að í Söfn-
unarsjóðnum höfðu þeir öruggan stað fyrir þá. Þess utan má full-
>róa, að margir sjóðir eru nú til vegna þess, að þeir hafa verið
lugðir í Söfnunarsjóðinn, en væru annars týndir og tröllum gefnir,
eins og svo margir sjóðir eru, sem liafa ekki komizt þar inn.
Ég vil fara nokkrum orðum um öryggi þess fjár, sem geymt er í
Söfnunarsjóðnum. Fé hans er lánað gegn 1. veðrétti í fasteignum,
seni gætilega er lánað út á, samkvæmt lögunum innan við helming
' lrðingarverðs, einnig í lánum til sýslu- og sveitarfélaga með veði í
eignum þeirra og tekjum. Fyrir mestu af þeim lánum er rikissjóðs-
nbyrgð að auki. Þá á sjóðurinn talsvert af ríkistryggðum verðbréf-
,ln1, Enn fremur setja bæði framkvæmdarstjóri og féhirðir trygg-
'ngar fyrir, að þeir fari vel og gælilega með fé sjóðsins. Loks er
'arasjóðurinn allsæmilegur eða fyllilega 164 þús. kr. og vex áfram
fyrir eigin vexti, svo að hann ætti að standast talsverð töp, þó að
^rir kæmu. Ríkissjóður er að auki ábyrgur fyrir öllum áföllum.
En nú ber að líta á tryggingar fyrir þeim sjóðum, sem eru ekki
avaxtaðir i Söfnunarsjóðnum. Tryggingar fyrir lánum geta verið
ngætar og forráðamennirnir valinkunnir sómamenn, en enginn vara-
sJoður er, sem ganga megi að, ekki heldur nein ríkisábyrgð. En
'eilan mesta liggur í því, að þessir ágætu stjórnendur eru ekki ei-
iifir, og enginn getur fullyrt, nema ógætnir menn taki við stjórninni
að þeim fráförnum. Margföld reynslan sýnir, að þessi veila er mjög
alvarleg. Þess eru ekki fá dæmi, að sjóðir, sem hafa dafnað vel í
höndum einnar stjórnarinnar, hafa rýrnað og jafnvel glatazt með
ollu i höndum síðari stjórnenda. Þau eru ekki fá sveitarfélögin, sem
a a orðið fyrir slikum óhöppum. Reyndar má svipað segja um