Eimreiðin - 01.04.1948, Page 42

122
LÍFGRÖS OG GRÆÐIJURTIR
EIMREIÐIN
undir ára hjá ýmsum Asíuþjóðum, og er hennar getið í æva-
fornum kínverskum ritum. Rósir hafa víða verið notaðar til
manneldis, og Rómverjar hinir fornu blönduðu vín rósadufti og
skreyttu sig rósasveigum, er þeir sátu að drykkju. Rósailmurinn
var talinn heilsubætandi, og er svo enn í dag. Rósin er talin
upp runnin frá Persíu, en er nú útbreidd um öll tempruðu
beltin, og í sumum löndum, svo sem í Búlgaríu, er rósarækt álit-
leg tekjugrein. 1 Kína er rósartegund ein notuð til lækninga við
lifrarveiki og öðrum innvortis sjúkdómum, og í Indlandi er
Rosa damascena notuð til lækninga við hjartasjúkdómum. Beztu
og dýrustu ilmefni eru gerð úr rósaolíum, og að því er sögur
herma voru fyrstu ilmvötn úr rósum búin til á 10. öld, en senni-
lega er þó þessi notkun þeirra miklu eldri.
Túnsúra eða blöndustrokkur (Rumex Acetosa), hundasúra
(Rumex Acetosella) og njóli (Rumex domesticus), eru íslenzkar
ætijurtir, sem flestir þekkja og hafa borðað með góðri lyst, a.
m. k. meðan þeir voru böm. Súrumar eru hollar fyrir húðina
og blóðhreinsandi. Víðirinn (Salix) er talinn gott meðal við tauga-
veiklun. Seyði af víði hefur reynzt gott við svefnleysi, og kínverski
víðirinn (Salix babylonica) er notaður í læknislyf í Kína, bæði
rætumar, börkurinn og kvoðan af trénu. Skurfa (Sperqula garven-
sis) er talin einhver næringarríkasta jurt í hlutfalli við stærð
sína, sem völ er á, og smekkbætir hinn bezti saman við smjor
og mjólk. Fræið er ágætt í brauð. Fíflamjólk hefur stundum
verið notuð til lækninga hér á landi, og „herbalistar“ telja fífili1111
(Taraxacum) ágætt meðal við lifrar- og nýmasjúkdómum, einmg
við ýmsum húðsjúkdómum.
Kartöflujurtin (Solanum tuberocum) er, eins og menn kannast
við, einhver mesta og bezta nytjajurt mannkynsins, vegna forða-
næringar þeirrar, sem safnast fyrir í jarðrenglum hennar og
myndar hinar eiginlegu kartöflur eða jarðepli. Jurtin er talin
hafa flutzt til Spánar frá Pem snemma á 16. öld, en árið 1586
kom Sir Walter Raleigh með hana frá Norður-Ameríku og gróður-
setti hana í garði sínum í Cork á Englandi. Síðan hefur hún
breiðzt út um alla Evrópu. En hingað til lands er hún koinin
um miðja 18. öld. Það var Bjöm próf. Halldórsson í Sauð^
lauksdal, sem fyrstur manna reyndi að rækta hér kartöflur an
1759. Minnst fer forgörðum af næringarefnum kartöflunnar we