Eimreiðin - 01.05.1966, Síða 55

MEÐFERÐ LlFANDl MÁI.S
143
Það eina, sem við græðum á lestrarkennslu skólanna er að læra
að skilja ritað mál. En er það að vera læs? Á læs maður ekki að
vera fær um að lesa upphátt fyrir aðra nreð þeim hætti, að mál
Þans skil jist? Er það nokkur lestur að geta borið fram orð, sem
liefur verið raðað saman í setningar, en hafa svo áherzlur meira eða
ntinna brenglaðar, þannig að næstum ómögulegt er að átta sig á
því, livaða hugsun setningin liefur að geyma? Er það nokkur kunn-
atta í lestri að hafa ekki hugmynd um eðlilega hrynjandi tung-
tinnar?
Venjulegur íslendingur, sem les upphátt, þyhir orð í stað þess
•*ð liytja hugsanir; það er mergurinn málsins. Fyrst og fremst verða
kennarar að gera sér ijóst, hverju marki þeir hyggist ná með lestr-
arkennslu sinni. Það er þraut að hlusta á lestur flestra manna. Það
er einna líkast því, að skrúfað sé frá gömlum vatnskrana. Radd-
Þeitingin er venjulega tilbreytingarlaust suð, svokallaður „lestrar-
tonn“, án minnstu blæbrigða, áherzlur ýrnist engar eða vitlausar,
aðeins óendanleg röð orða — líkt og á færibandi — en hlustandi
þarf að beita ýtrustu athygli sinni til þess að finna heila brú hugs-
ana í þessu rauli. Hér virðist liafa verið lögð áherzla á að kenna
að bera fram einstök orð, jafnóðum og þau koma fyrir sjónir les-
enda, í stað þess að kenna, að lestur er fyrst og fremst flutningur
hugsunar.
Eg hef svo að segja undantekningarlaust orðið að kenna leiklist-
arnemendum mínum að lesa alveg að nýju, þótt oft sé þetta fólk
tinr tvítugt. Þegar ég varð var við þennan gífurlega mismun á
lestri fólks og mæltu máli, fór ég að athuga hvað það væri, senr í
3anninni gerðist við lesturinn og ylli því, að maður, senr í sanrtali
heitir fullkonrlega skynsamlegum og eðlilegum áherzlum, verður
eins og hugsunarlaus bjálfi á að lilýða, þegar lrann les upplrátt.
Við þessa athugun kom nrargt fróðlegt í ljós, og skal hér aðeins
'nntnst á tvennt, sem átti t. d. drjúgan þátt í vitlausunr áherzlum.
Eg tók eftir því, að nenrendur höfðu t. d. aðeins einn framburð á
þ> er þeir lásu, það er lrarðan framburð. En þegar þeir töluðu
höfðu þeir ýmist harðan eða mjúkan framburð á þessunr staf, eins
°g við gerunr ósjálfrátt í daglegu tali. Hér virðist lestrarkennurum
hafa yfirsést að benda nemendunr á það, að framburður á þ er
ývennskonar, það er harður eða mjúkur en ekki einungis harður.
Eg tók nú að athuga, hvenær framburður á þ væri harður og hve-
llasr mjúkur, til þess að geta gefið nenrendum mínunr vísbending-