Eimreiðin - 01.01.1967, Side 55

„MEST ER MISSKUNN GUÐS"
35
Dómar manna um hann voru síður en svo á eina lund alla tíð, en
um það voru vinir og andstæðingar samdóma, að þar færi maður,
senr vart var einhamur. Hann bjó yfir gáfum og eigindum, sem
kvöddu hann til sterkra viðbragða, hann hafði skáldsins næmleika
og skyggni en jafnframt ríka skapsmuni og víkingseðli, sem ekki
gat fengið útrás við altari skáldgyðjunnar, heldur varð að brjótast
fram í átökum við félagsleg og menningarleg dagskrármáf. Hann
er rúndega þrítugur, þegar hann gerist einna fyrirferðarmestur
sinna samtíðarmanna sem lýðfræðari í ræðu og riti, umdeildur, tor-
tryggður víða og dáður flestum meir. Menn voru ekki hlutlausir
gagnvart honum í þá daga, sumir höfðu beyg af honum, aðrir tign-
uðu hann. Hann bar höfuð og herðar yfir alla sem fyrirlesari, hvort
sem var í samkomusölum eða útvarpi, á fyrstu árum ríkisútvarpsins
setti hann sterkastan svip á þá stofnun gagnvart hlustendum. Hann
var á sama skeiði dáður kennari og athafnamikill skólamaður. Þá
hafði hann verið prestur í Flatey, vígðist þangað að afloknu embætt-
isprófi í guðfræði 1926 og þjónaði þar í rúm 2 ár. Það var of þröngt
um hann í þeim verkahring, of þröngt í tvennum skilningi.
Hann skrifaði pistil um það leyti, þá kominn til Kaupmannahafn-
ar, hvassa og harðskeytta ádrepu: ,,Það er ólíft við þann hag, sem
prestum er búinn á íslandi," sagði hann. „Hvergi nokkursstaðar þar
sem mótmælendatrú hefur orðið alþjóðartrú, er hagur presta jafn
bágborinn. Þetta veit ég af eigin raun sem prestur og eiginni sjón
víða um lönd.“ Væri freistandi að vitna frekar í þessa grein, því
hún er ekki ómerk kirkjusöguleg heimild.
En starfssviðið var líka of þröngt fyrir hann. Hann sótti um Akur-
eyri 1927, en náði ekki kosningu. Hann dvaldist erlendis í 2 ár og
kynnti sér uppeldis- og skólamál. Heimkominn gaf hann út ljóða-
bókina „Hamar og sigð“, sem lýsir róttækum eldhuga með stórar
vonir og sýnir. Hann var næmur á það, hvernig öldur hnigu í sam-
tíðinni og hrifnæmur, gerði sér miklar vonir um hæfni og vilja þeirr-
ar ungu kynslóðar, sem var að vakna í afturelding eftir fyrri heims-
styrjöld, að hún mundi við glæður liugsjóna sinna hreinsa rotin og
feyskin mannfélög og tryggja friðinn og réttlætið á jörðinni. Þróun
heimsmála varð önnur en draumar þessara ára bentu til. Hann átti
síðar eftir að endurskoða mörg viðhorf sín og sjá margt í öðru ljósi,
en andleg kyrrstaða var fjarri eðli hans og þráhyggju átti hann
ekki til.
Á þessu tímabili ævinnar tók hann mikinn þá'tt í stjórnmálum og