Eimreiðin - 01.04.1974, Síða 20

EIMREIÐIN
112
framleiðni þeirra. Ef gert er ráð fyrir jafnvægi í hagkerfinu
í uppliafi, þá eru launahækkanir (verðhækkun vinnuafls) og
vaxtahækkanir (verðhækkun fjármagns) sú leið, sem leiðir
hagkerfið lil nýs jafnvægis, þegar hið upphaflega jafnvægi
hefur verið sett úr skorðum með breytingum á hlutfallslegri
framleiðni í ýmsum greinum. Þar sem vaxtarskilyrði eru hlut-
fallslega góð, er unnt að bjóða vinnuafli liærri laun, eins og
áður var getið, þar til jaðarframleiðni vinnuafls liefur
jafnazt í hinum ýmsu greinum hagkerfisins. Hið sama gildir
um vexti; fjárfesting í vaxtargreinum mun aukast á kostnað
fjárfestingar i öðrum greinum, þar til jaðarframleiðni fjár-
magns er aftur orðin jöfn i öllum greinum. Þjóðartekjur
verða hærri í hinu nýja jafnvægisástandi; livort verðlag og
vextir verða jafnframt hærri að aðlögunartímabilinu loknu
er undir fjármálaþróun komið.
— Ef lmgkvæml hefði verið að hafa hærri vexti á síðusta
áram, liver er ástæða þess að svo hefur ekki verið?
— Meginástæðuna má telja vöntun þess, að stjórnmálaleið-
togar viðurkenni hið mikilvæga lilutverk vaxtakerfisins við
örvun sparifjármyndunar og dreifingu fjármagns til þeirra
framkvæmda, sem mest myndu auka þjóðartekjur. Önnur
ástæða kann að vera, að óeðlilega lágir vextir séu orðnir sam-
grónir verðbólgukerfinu, og hafi gegnt því hlutverki að bæta
að nokkru skaða þann, sem ákveðnar atvinnugreinar liafa orðið
fyrir af völdum verðbólgu (t.d. sjávarútvegur); af þessum
ástæðum er nauðsynlegt, að innleiðsla raunhæfra vaxta sé liður
í heildarumbótum á verðbólgukerfinu. Hver svo sem orsök lágra
vaxta hefur verið, þá liefur afleiðingin verið sú, að grafið hefur
verið undan lífeyrissjóðakerfinu, sparifjármyndun hefur ekki
verið örvuð en hvatt til hárrar neyzlu, skuldasöfnun hefur verið
verðlaunuð en fólki hegnt fvrir sparsemi, en dregið liefur verið
úr hagvexti með slæmri nýtingu fjármagns til fjárfestinga.
Fáir Islendingar taka lengur alvarlega hið l'ornkveðna, að
sparnaður sé upphaf auðs, þar sem reynslan hefur sannað
ólvirætt, að skuld er upphaf auðs. Hið síðarnefnda sést glöggt,
ef lítið er á nokkrar tölur. Otlán viðskiptabankanna námu 2Í),5
milljörðum króna i árslok 1973, en Spariinnlán 23,1 milljörðum.
Ef gert er ráð fyrir 30% verðbólgu á árinu 1974 og meðal-
vöxtum 11% á útlán og 8% á spariinnlán, þá munu lánatak-
endur í raun hagnast um 5,0 milljarða króna, en tap spari-
fjáreigenda næmi 3,9 milljörðum. í ljósi þróunar mála á fyrstu
sex mánuðum ársins, er þó ljóst, að um mun hærri tölur verður
að ræða. Félagslegt réttlæti er þar af leiðandi mikilvæg ástæða
)