Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Síða 62

BREYTT ATVINNULÍF OG FÆRNI STARFSMANNA
eiga sér stað á efnahagskerfi og atvinnulífi heimsins og áhrif þeirra á skipulag
starfa. Síðan er greint frá fyrrgreindri rannsókn sem beindist að því að skoða að hve
miklu leyti reyndi á ákveðna almenna færniþætti í starfi ungs fólks sem var að
hasla sér völl í atvinnulífinu og hvort menntun skipti máli í þeim efnum.
Starfsmenntun í skóla
í markmiðsgreinum bæði grunnskóla- og framhaldsskólalaga er talað um að
skólinn skuli m.a. búa nemendur undir störf í samfélaginu. Ef ætlunin er að stuðla
að þessu er mikilvægt fyrir skipuleggjendur skólastarfs að þekkja vel til nútíma
þjóðfélags, þar með talið atvinnulífsins, og reyna að gera sér grein fyrir þróun þess
á næstu 10-15 árum. Skólamenn þurfa helst að hafa einhverja hugmynd um hvað
muni bíða nemenda þegar þeir yfirgefa skólann að nokkrum árum liðnum og fara
að hasla sér völl á vinnumarkaði. Aðeins um þriðjungur hvers árgangs hér á landi
býr sig undir ákveðirm starfsvettvang í skóla, annaðhvort á framhaldsskóla- eða
háskólastigi. Um 20-25% af árgangi fara til starfa með stúdentspróf að baki, þ.e. án
þess að halda áfram námi á næsta skólastigi í beinu framhaldi af stúdentsnáminu.
Gera má ráð fyrir að um þriðjungur hvers árgangs fari út á vinnumarkaðinn með
eitthvert framhaldsnám en þó án námsloka og loks fara um 10% af hverjum árgangi
beint úr grunnskóla út í atvinnulífið (sjá Töflu 1 á bls. 65). Þannig eru það um 2/3
hlutar hvers árgangs sem hefja störf á vinnumarkaðnum að skólagöngu lokinni án
þess að hafa sérmenntun á ákveðnu starfssviði. Engu að síður getur sú almenna
menntun sem þessi hópur hefur hlotið nýst vel úti í atvinnulífinu. Niðurstöður
rannsóknar benda þó til að þessi hópur búi við verri kjör í starfi en þeir sem lokið
hafa starfsmenntun í framhaldskóla eða háskólanámi (Gerður G. Óskarsdóttir
1994a, 1995a). Hér á landi hefur um áratuga skeið verið talað um að auka starfs-
menntun, einkum á framhaldsskólastigi. Ætli menn að vinna að því að koma á fót
nýjum starfsmenntabrautum ætti að sníða þær að þessum nemendum. Því má þó
ekki gleyma að hluti þess hóps sem hefur ekki sérmenntun að baki hefur aflað sér
töluverðrar almennrar menntunar, t.d. með því að ljúka stúdentsprófi eða hluta af
því, sem ætla má að nýtist í starfi.
Sumar þjóðir, t.d. Japanar, ætla skólakerfinu að sjá um almenna menntun en
atvinnulífinu um starfsmenntun (Monbusho 1990). Aðrir, t.d. Þjóðverjar, hafa byggt
upp öflugt starfsmenntunarkerfi þar sem um 70% af hverjum árgangi öðlast starfs-
menntun í skóla og í samningsbundnu verklegu námi eða ganga í fagskóla. Rúm-
lega 30% ljúka stúdentsprófi og fara síðan í háskóla eða samningsbundið nám
(Bundesministerium fúr Bildung und Wissenschaft 1993/94). Þannig ljúka nánast
allir einhverju sémámi í Þýskalandi.
Hver sem framvindan verður hér á landi er engu að síður mikilvægt að náms-
framboð taki mið af þróun atvinnulífsins, einkum í þá átt sem fyrirsjáanlegt er að
hún stefni í nánustu framtíð. íslensk fyrirtæki eru lítil, því er þess vart að vænta að
þau taki að sér starfsmenntunina eins og gerist meðal stærri þjóða, s.s. Japana.
Fremur má búast við að starfsmenntunin verði áfram í höndum skóla í samstafi við
aðila í atvinnulífinu. En mörgum spumingum er enn ósvarað, s.s. hvort stefnt sé að
því hér á landi að mennta meginhluta vinnuaflsins eða aðeins hluta þess, hver
60
J