Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Side 66

BREYTT ATVINNULÍF OG FÆRNI STARFSMANNA ___________________________
AÐFERÐ
Valið var 1000 manna slembiúrtak úr þeim árgangi íslendinga sem fæddur er 1969.
Spumingalisti var lagður fyrir úrtakið í síma í október 1993 þegar árgangurinn var
24 ára. Svarhlutfall var 75% (fjöldi: 746) - 49% karlar og 51% konur. Af svarendum
voru 69% í vinnu (fjöldi: 514). Um 20% voru enn í skóla (fjöldi: 150, þar af höfðu um
70% þeirra lokið stúdentsprófi). Tæplega 65% útskrifaðra (sjá Töflu 1) voru í vinnu
en 75% þeirra sem ekki höfðu lokið námi í framhaldsskóla. Þeir sem voru í vinnu á
þessum tíma mynduðu deiliúrtak sem unnið var með í þessari rannsókn. Hærra
hlutfall brottfallsnemenda en útskrifaðra veldur skekkju í deiliúrtakinu. Erfitt er að
komast hjá henni þegar athuguð er starfsreynsla fólks á þessum aldri.
Þessi árgangur var valinn vegna áhuga á að skoða starfsaðstæður ungs fólks
stuttu eftir að skóla sleppir en einnig til að geta tengt niðurstöður við námsferils-
rannsókn Félagsvísindastofnunar Háskóla íslands frá 1991 (Jón Torfi Jónasson og
Guðbjörg Andrea Jónsdóttir 1992). í þeirri athugun sem hér greinir frá voru
upplýsingar um einkunnir viðmælenda á samræmdum prófum við lok grunnskóla
fengnar úr námsferilsrannsókninni.
Spumingalistinn fjallaði um náms- og starfsferil. M.a. var spurt um laun, ýmiss
konar reynslu í starfi og eðli starfa. Sjaldan er spurt um færniþætti í starfi í könn-
unum um atvinnulífið en spumingar um sjálfstæði í starfi og hversu margbrotin
störf eru má oft sjá á spumingalistum (Spenner 1990). Þessi könnun var ólík sam-
bærilegum könnunum að því leyti að spurt var um fjölda færniþátta sem ekki
virðist hefð fyrir að gera. Hér var um mat svarenda að ræða. Það er að sjálfsögðu
matsatriði hvernig svarendur bregðast við spurningum en flestar athuganir benda
til að starfsmenn sjálfir séu áreiðanleg heimild um starfsaðstæður sínar (Spenner
1990).
NIÐURSTÖÐUR
Menntun við 25 ára aldur
Menntun við 25 ára aldur var flokkuð í sjö flokka, sbr. Töflu 1. Sama flokkun á
menntun var notuð í Töflum 2, 4 og 5. í ljós kom að árgangurinn hafði bætt nokkru
við menntun sína frá því að námsferill hans var kannaður vorið 1991 (Jón Torfi
Jónasson og Guðbjörg Andrea Jónsdóttir 1992). Þar ber starfsmenntun hæst en
hlutfall einstaklinga með þá menntun hafði tvöfaldast. Hér er einkum um iðnnema
að ræða sem margir ljúka námi sínu á þessum aldri. Brottfallsnemendum hafði
fækkað úr 55% í um 42% af árganginum. Munur á milli menntunar alls úrtaksins og
deiliúrtaksins sýnir skekkjuna í deiliúrtakinu. Ákveðið var að flokka þá ein-
staklinga sem brottfallsnemendur sem ekki höfðu lokið neinu námi í framhalds-
skóla. Þannig teljast þeir sem aldrei höfðu innritast í framhaldsskóla til brottfalls-
hópsins ásamt þeim sem hættu þar námi eftir eina eða fleiri annir. Til hóps
útskrifaðra teljast þeir sem lokið hafa einhverju prófi frá framhaldsskóla og í sum-
um tilvikum einnig frá háskóla.
Nokkur munur kom fram á konum og körlum. Fleiri karlar höfðu lokið starfs-
64