Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Qupperneq 47

GUÐNY GUÐBJORNSDOTTIR
til dæmis þá staðreynd að giftar konur fengu víða kosningarétt síðar en ógiftar. Ein
afleiðing þessa er sú að lítið hefur verið fjallað um menntun fyrir einkalífið í mennta-
kerfi Vesturlanda eða um konur sem gerendur í stjórnmálum og í samfélaginu yfir-
leitt (Martin, 1985, 1995). Umræða um menntamál sem byggir á hefðbundnum hug-
myndum um menntun þegna í lýðræðisþjóðfélagi hefur því ekki tekið beint á spurn-
ingunni um konur og karla sem jafnréttháa þegna bæði í einkalífi, atvinnulífi og sem
borgara yfirleitt. Þessar grunnhugmyndir um hlutverk og samskipti kynjanna hafa
haft mikil áhrif á sjálfsmyndir og hugmyndir þeirra um þátttöku í opinberu lífi og
einkalífi. Nú er talið að menntunin sé vettvangur fyrir átök um merkingu þess að
vera borgari í lýðræðisþjóðfélagi; því skipti hlutverk skólans og þar með námskrárn-
ar mjög miklu máli (Arnot og Dillabough, 2000: 5-6).
Ut frá þeim sjónarmiðum sem rakin eru að ofan er vert að athuga hvernig hinar
nýju námskrár framhaldsskólans gera ráð fyrir að tekið verði á menntun þegnanna.
Á að undirbúa bæði kynin jafnt fyrir virka þátttöku í lýðræðisþjóðfélagi og jafna
ábyrgð bæði í atvinnulífi og fjölskyldulífi?
Kynjun og virðing námsgreina
Kynbundið náms- og starfsval er einn angi af valda- og launamun kynjanna. Reynsl-
an sýnir að sumar námsgreinar eru nátengdari völdum og virðingu og eru um leið
oft karltengdari en aðrar. Þó að hugmynd skynsemishyggjunnar um að maðurinn
geti beislað og náð völdum yfir náttúruöflunum með tölum og líkönum þyki ekki
trúverðug lengur þá er enn borin mest virðing fyrir þeim sem ná valdi á óhlutbund-
inni þekkingu og skilningi, ekki síst í raungreinum. Hlutfirrt þekking er þess vegna
oft ávísun á meiri völd og virðingu en önnur þekking, óháð raunverulegri gagnsemi
hennar yfirleitt eða fyrir tiltekið starf (Walkerdine, 1988). Helstu viðmið sem ráðið
hafa valdastöðu námsgreina fela í sér eftirfarandi samkvæmt Young (1998:19): að
þekkingin sé bókleg, með áherslu á ritaðan texta fremur en munnlega tjáningu; ein-
staklingbundin, að mat byggist á einstaklingsvinnu fremur en hópvinnu eða sam-
starfi; að þekkingin sé ýræðileg og óhlutbundin, óháð fyrri þekkingu nemans; og
tengt því síðastnefnda að þekkingin sé ópraktísk eða óbundin daglegu lífi eða
almennri reynslu.
í ljósi þessa er vert að kanna hvaða námsgreinar fá aukið vægi og hverjar minna í
hinum nýju námskrám framhaldsskólans. Er hugað að því að efla kynjajafnrétti með
því að minnka líkurnar á kynbundnu námsvali eða draga úr áhrifum kynbundins
námsvals á áframhaldandi nám og starf? Er til dæmis hugað að því að hafa grunn-
greinar eins og stærðfræði og ensku öflugar á öllum bóknámsbrautum þannig að
náms- og starfsval ráðist ekki algjörlega af sérhæfingu í framhaldsskóla?
Hugmyndir um jafnrétti kynjanna og jafnréttisfræðslu
Ymsar leiðir hafa verið farnar til að nálgast jafnrétti kynjanna. Þekktustu líkönin eru
þrjú: Jafn réttur og bann við mismunun; sértækar aðgerðir (affirmative action); og sam-
þætting (mainstreaming) (Rees, 2001).
Jafn réttur og bann við mismunun á rætur að rekja til frjálslynds feminisma. Þetta
45