Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Síða 59

GUÐNY GUÐBJORNSDOTTIR
sérfræðinefnd, birta framsækna stefnu sem ekki kemur fram í námskránni sjálfri.
Auk yfirlýstrar áherslu á upplýsingatækni í inngangi aðalnámskrár, eru áherslur ný-
frjálshyggjunnar á árangur og samkeppni ráðandi. Dæmin um nýjar aðalnámskrár
framhaldsskóla og grunnskóla (sjá Guðný Guðbjörnsdóttir, 2003) sýna glöggt hve
langt er í land með að jafnréttissjónarmið séu samþætt inn á svið menntamála eins og
stefnt er að bæði samkvæmt jafnréttislögum og framkvæmdaáætlun ríkisstjórnarinn-
ar í jafnréttismálum fyrir 1998-2002 í samræmi við jafnréttisstefnu Evrópusambands-
ins (European Commission 1996, 2000; Rees, 2001).
1 fjórða og síðasta lagi var spurt um stöðu jafnréttisfræðslu samkvæmt námskrám
framhaldsskólans. Aðurnefnd greining bæði á almenna hlutanum og einstökum
áfangalýsingum bendir til að taka eigi fyrir stöðu kynjanna og jafnréttismál. Slíkt skal
gera í þremur áföngum í félagsfræði og sögu, sem eru skylda fyrir allar bóknáms-
námsbrautir. Einnig er lífsleiknin vettvangur fyrir jafnréttisfræðslu og eini áfanginn
þar sem fræðsla um einkalífið eða fjölskyldufræði er nefnd sem eitt hugsanlegra við-
fangsefna af löngum lista yfir slík. Niðurstaðan er sú að efni tengt jafnréttismálum sé
í námskránni, þó deila megi um hvort um skipulega jafnréttisfræðslu er að ræða. Sem
áður segir er jafnréttisfræðsla lögbundin á öllum skólastigum samkvæmt jafnrétt-
islögum.
Tekið skal fram að höfundur gerir sér fyllilega ljóst að námskrár eru eitt og skóla-
starf er annað. Námskrár vísa á skólanámskrár um jafnréttisfræðslu, lífsleikni og fjöl-
skyldufræðslu en í raun sníða námskrárnar áhugasömum kennurum þröngan stakk.
Það er álitamál hvort ný námskrá framhaldsskólans teljist skref fram á við í jafn-
réttismálum, miðað við námskrána frá 1990. Þó að því megi halda fram að ákveðin
jafnréttisfræðsla eigi sér stað í fjórum áföngum samfélagsfræði og lífsleikni, vantar
enn mikið upp á að sjónarmið jafnréttis og kynferðis séu samþætt inn í allar náms-
greinar og starf framhaldsskólans. Ennfremur vantar mikið á að framhaldsskólinn
undirbúi bæði kynin jafnt undir fjölskyldulíf og atvinnulíf og til að verða borgarar
með jafnar skyldur í lýðræðisþjóðfélagi. Síðast en ekki síst telst það skýrt skref aftur
á bak að með aukinni sérhæfingu munu þessar námskrár líklega festa kynbundið
náms- og starfsval í sessi og launamun kynjanna þar með. Þegar allt kemur til alls er
því líklegt að nýju námskrárnar viðhaldi hefðbundnum en úreltum kynhlutverkum
og séu ekki í takt við líf ungs fólks við lok framhaldsskóla.
Þessi athugun bendir til viðnáms eða andstöðu við það að menntakerfið taki mið
af jafnréttislögum og undirbúi bæði kynin jafnt sem virka samfélagsþegna og þátt-
takendur í atvinnulífi og fjölskyldulífi. Viðnámið á líklega rætur í kenningum um
menntun í anda þjóðfélagssáttmálans. Þrátt fyrir jafnréttislög og opinbera stefnu-
mörkun t.d. á sviði fæðingarorlofs, þá virðist undirbúningi fyrir fjölskyldulíf haldið
áfram utan við menntahugtak framhaldsskólans. Með því að sinna ekki því sem snýr
að heimilismálum og einkalífi í anda kynjajafnréttis breytir skólinn ekki hefðbund-
inni orðræðu sem staðsetur konur frekar á sviði einkalífsins og karla frekar á vinnu-
markaði og sem þátttakendur í opinberu lífi t.d. í stjórnmálum (Arnot og Dillabough,
2000; Martin 1985, 1995). I anda nýfrjálshyggjunnar er áhersla á skilvirkni og sam-
keppni í námsárangri á oddinum en áherslum á jafnréttismál er skákað til hliðar (sjá
57