Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Qupperneq 81

KRISTÍN UNNSTEINSDÓTTIR
Skapandi hugsun og ævintýragerð
Iþessari grein verður leitast við að varpn ljósi á Iwernig sígild ævintýri og ævintýri sem börn
semja sjálf hvetja til tjáskipta á milli meðvitaðrar og meira og minna dulvitaðrar hugsunar
einstaklingsins. Þetta flæði á milli mismunandi vídda hugans felur í sér möguleika til vaxtar
og brei/tinga á sviði skilnings og tilfinninga. Varpað erfram þeirri tilgátu að ævintýri reyn-
ist börnum öflugt tæki til að tákngera þau viðfangsefni sem þau verða að takast á við til að
þróa sjálfsmyndina og taka út þroska. ígreininni eru sýnd og greind tvö ævintýri eftir 10-11
ára gamlan dreng sem ásamt bekkjarfélögum sínum tók þátt í vettvangsrannsókn sem
greinarhöfundur vaiin að í grunnskóla í Reykjavík. Ævintýrin lians eins og ævintýri hinna
barnanna einkennast af erfiðum og ögrandi viðfangsefnum og óttinn við að vaxa og verafull-
orðinn er sláandi. Niðurstöður rannsóknarvinnu benda til þess að mikilvægt sé að börn á
öllum aldursstigum fái að glíma við ævintýri í skólastarfinu.
Það er nokkuð viðtekin venja að líta svo á að ævintýri og viðfangsefni þeim tengd
henti einvörðugu börnum á fyrstu árum grunnskólans. Hér verður ekki staldrað við
þann aldurshóp heldur rakið hvernig ævintýri og ævintýragerð geta haft gildi fyrir
þroska tíu til ellefu ára barna á sviði hugsunar og tilfinninga. Við lestur og túlkun
tveggja ævintýra eftir dreng á þessum aldri mun ég hagnýta mér kenningar Carls G.
Jung og annarra greiningarsálfræðinga um tengsl ævintýra og dulvitundar manns-
ins. Þess ber að geta að greiningarsálfræði hefur ekki frekar en aðrar túlkunarfræði-
legar kenningar farið varhluta af gagnrýni úr ýmsum áttum. Hvað varðar notagildi
þessara kenninga við lestur ævintýra hefur gagnrýnin einkum beinst að því að þær
tækju ekki nægjanlega mikið mið af því þjóðfélagslega og menningarlega umhverfi
sem ævintýrin eru sprottin upp úr en einblíndu á hið sammannlega og algilda í
þessum sögum. Ég tek undir það að með því að beita lestrarlagi greiningarsálfræð-
inga er sjónum beint að ákveðnum vinkli en önnur sjónarhorn látin liggja milli hluta.
í þessari grein verður einkum kannað hvernig ævintýri geta örvað skapandi sam-
skipti á milli ólíkra gerða hugsunar. Með því að semja eigin ævintýri og fást við sígild
ævintýri á margvíslegan hátt, m.a. með því að beita táknum og myndhverfingum,
ganga börn á vit ímyndunarleiks. Slíkur leikur er, eins og Singer (1999:22) hefur bent
á, líklegur til að örva sveigjanlega og skapandi hugsun.
„Maður kemst bara út þegar er þoka því þá opnast þetta allt, en þegar maður
hleypur út þá elta þeir þig á hestunum sínum." Þessi lýsing er fengin úr ævintýrinu
L
79