Ægir - 15.12.1959, Síða 135

ÆGIR — AFMÆLISRIT
133
Ofapur (féjörnSion
Saltfiskframleiðslan
Þegar á fyrstu öld-
um íslandsbyggðar
taka landsmenn að
stunda fiskveiðar.
Fyrst aðeins til
neyzlu innanlands, en síðar til útflutn-
ings. Snemma á öldum fara útlendingar
að fiska hér við land, og útlendir
kaupmenn að sækjast eftir hertum
fiski (skreið) og gefa vel fyrir. Fær-
ist þá mikið líf í veiðarnar, og verður til
þess, að menn taka að sækja til sjávarins
og setjast þar að. Fyrst um vertíðir, en
síðar til fastrar búsetu.
1 þessari grein verður fiskveiðisagan
ekki rakin því að þessi kafli á aðeins að
fjalla um saltfiskinn. Þessa grein ber
þó ekki að taka sem fræðilegt yfirlit um
þetta efni og því síður fullkomið. Til þess
að svo mætti ver'ða félík ég verliofnið of
seint í hendur, en auk þess takmarkað
rúm í ritinu.
Nægar sannanir eru fyrir því að Is-
lendingar hafi snemma á öldum stundað
saltgerð. Þannig á Miklaholtskirkja salt-
gerð í Skógarnesi 1181 (Fornbrs. I, 273).
Munkaþverárkirkja í Eyjafirði á salt-
brennslu á Máná á Tjörnesi, og sama
kirkja fær 5 vættir salts frá Hrísey.
(Fbrs. II. 486 og 487). Margar kirkjur
eiga saltfjörur hingað og þangað. Fornir
máldagar tala um saltfisk og salt-silung.
Þarf því ekki að efa, að landsmenn hafa
frá öndverðu víða unnið salt og varðveitt
með því fisk frá skemmdum, þótt langt
líði þar til þeir fara að flytja hann út
sem markaðsvöru til annarra landa.
I bæjarskjalasafninu í Köln er til kæru-
bréf frá í júlí 1520, þar sem þýzkir kaup-
menn í Lundúnum kæra til fulltrúa
Hansamanna í Briigge um það, að 1514
hafi Kort Froudendael skipari frá Ham-
borg komið með skip frá íslandi, hlaðið
saltfiski, er fara hefði átt til Hamborgar,
en hefði á leiðinni mætt ensku herskipi,
sem hefði leikið skip og skipverja illa.
(Fornbrs. XI, bls. 80). Þetta virðist
benda til, að þá þegar sé farið að verka
saltfisk á íslandsmiðum og flytja þaðan
heila farma á erlendan markað.
I bréfabók Gissurar biskups Einarsson-
ar frá 1542, þar sem hann segir frá ferð
sinni frá íslandi til Danmerkur, segir
hann, að meðal þess, sem hann lét í skip
sitt af matvælum til ferðarinnar, hafi
verið „XL saltfiska oc litla titlinga j
tunnu"1. Af þessu má ráða, að þá þegar
séu landsmenn eitthvað famir að verka
saltfisk, a. m. k. til matar.
SaUfishframleiðdan hefst fyrir alvöru.
Á 18. öld var svo hafin saltvinnsla hér
á landi við hverahita, en bæði var það lít-
ið magn og stóð ekki lengi. Á þessari öld
hefst þó saltfiskverkun hér að nokkru
marki og útflutningur hans að sama
skapi. Hagskýrslur frá þessum tímum eru
lítilfjörlegar, en samkv. þeim hefur fisk-
útflutningur á 18. öld verið sem hér
segir:
1630 1743 1764 1784
Saltf. skpd. 207 392 203 2578
Harðf. skpd. 2823 5380 6116 5612
saltþorskur tn. 142 638 513 704
lýsi allsk. tn. 1445 471 629
D Fbrs. XI. bls. 147.