Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 25

tækja eða stofnana innan sinnar lögsögu með því að bregðast ekki við mismun-
un með öllum tiltækum ráðum. í jafnréttislögum er hvers kyns mismunun eftir
kynferði lýst óheimil og sérstakar skyldur lagðar á stéttarfélög og atvinnu-
rekendur til að vinna að raunverulegu jafnrétti kynja. Engar leiðbeiningar er að
finna um hvað felist í „öllum tiltækum ráðum“, þ.e. hversu langt ríkisvaldið get-
ur gengið gagnvart einstaklingi, félagasamtökum eða fyrirtæki til að tryggja
markmið kvennasamningsins og fullnægja þannig þessum skyldum sínum. Sem
dæmi hér mætti nefna launamisrétti kynja. Vitað er að konur fá um 12 til 15%
lægri laun en karlar einungis vegna kynferðis síns. Ríkið er bæði stór atvinnu-
rekandi og hefur einnig tekið á sig þá þjóðréttarlegu skuldbindingu að útrýma
kynbundnu launamisrétti. Möguleikinn á að ná markmiðinu er hins vegar a.m.k.
að hluta háður öðrum aðilum svo sem sérhverjum forstöðumanni ríkisstofnunar,
öðrum atvinnurekendum og þeim stéttarfélögum sem að koma. Víða erlendis,
m.a. í Bandaríkjunum, hefur rrkisvaldið gripið til aðgerða eins og að útiloka
fyrirtæki frá viðskiptum við hið opinbera nema það leggi fram jafnréttisáætlun.
Annað dæmi er að ríkisvald skilyrði fjárstuðning til félagasamtaka því að þau
starfi að jafnrétti kynja. Með því að leggja bann við hvers konar mismunun, sbr.
3. gr. jafnréttislaga, eiga hin formlegu réttindi kvenna að vera tryggð alls staðar
í samfélaginu. Raunveruleg réttindi krefjast aðgerða. Lítil sem engin umræða
hefur farið fram um það hér á landi til hverra aðgerða ríkisvald getur gripið
gagnvart öðrum en því sjálfu, án þess t.d. að brjóta önnur ákvæði stjómar-
skrárinnar s.s. um persónu-, atvinnu- og félagafrelsi.
4.4 CEDAW nefndin
Eftirlitsnefndin með framkvæmd samningsins, CEDAW nefndin, er skipuð
23 sérfræðingum. Hvert ríki sem aðild á að samningnum getur tilnefnt einn af
þegnum sínum og eru nefndarmenn kjömir í leynilegri atkvæðagreiðslu á fundi
aðildarríkjanna, sbr. 17. gr. samningsins. Skipunartími nefndarmanna er fjögur
ár. í 1. tl. 17. gr. er tekið fram að gæta skuli ákveðinnar hnattdreifingar við val
á fulltrúum og að sérhver nefndarmaður starfi þar sem einstaklingur en ekki
fulltrúi síns ríkis. Hefð er fyrir því á Norðurlöndum að löndin skiptist á um að
tilnefna einn fulltrúa og er norræni fulltrúinn nú frá Noregi. Island hefur aldrei
átt fulltrúa í nefndinni.
Aðildamkin skulu skv. 18. gr. samningsins leggja fyrir aðalframkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóðanna skýrslur sínar til athugunar fyrir nefndina um laga-
legar, réttarlegar, stjómunarlegar og aðrar ráðstafanir sem þau hafa gert til að
framfylgja ákvæðum samningsins. Fyrsta skýrslan skal lögð fram innan árs frá
gildistöku en síðan á a.m.k. fjögurra ára fresti. Vegna fjölda þeirra ríkja sem
staðfest hafa samninginn getur nefndin ekki tekið sérhverja skýrslu ríkjanna til
ítarlegrar skoðunar og nokkur brögð eru að því að ríki dragi að uppfylla þessa
skyldu sína.
Hlutverk CEDAW nefndarinnar er að taka til skoðunar framkvæmd aðildar-
ríkja á ákvæðum samningsins. Nefndin getur hvorki tekið til umfjöllunar né
19