Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 39

Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 39
5. Rétti til þess að láta eign ganga að erfðum. 6. Rétti til þess að leita vemdar handhafa opinbers valds til vemdar eigninni. Eigandi eignar eða verðmætis hefur almennt allar þessar heimildir og stund- um fleiri. Þó er hægt að benda á tilvik, þar sem sumar þessara heimilda eru til staðar og aðrar ekki. Þannig geta samkvæmt lögum verið takmarkanir á rétti til að framselja tilteknar eignir eða veðsetja þær eða jafnvel að láta þær ganga í arf, en ekki skal farið frekar út í þá sálma hér. 2.4 Tilkoma nýrra réttinda Þegar leitað er svara við því, hvemig háttað sé eignarrétti yfir veiðiheimild- um samkvæmt íslenskum rétti, verður oft erfitt um svör. Hér er um ný réttindi að ræða, og því er engan veginn auðvelt að setja álitaefnið í hefðbundið lög- fræðilegt samhengi. Þó verður að hafa í huga, að í tímans rás hafa dómstólar þurft að afmarka nánar ýmis hefðbundin eignarréttindi og taka afstöðu til rétt- inda, sem síðar eru til komin, sbr. H 1996 3002 (Fosshólar), sem nánar verður vikið að í kafla 10 hér á eftir. Enginn deilir um það, að fiskiskip, sem gert er út til veiða á miðunum við ís- land, er háð beinum eignarrétti þess eða þeirra aðila, sem era eigendur skipsins á hverjum tíma. Hinu sama gegnir um tól og tæki, sem skipinu fylgja og nauð- synleg eru til útgerðar þess. Slfk eignarréttindi njóta tvímælalaust vemdar eign- arréttarákvæðis stjómarskrárinnar, og verða eigendur ekki sviptir þeim bóta- laust. Ekki er hins vegar sjálfgefið, að hinu sama gegni að öllu leyti um þær veiðiheimildir, sem þessum skipum hefur verið úthlutað á grundvelli gildandi laga. Það ræðst fyrst og fremst af túlkun þeirra lagareglna, sem um slík réttindi gilda, með hliðsjón af reglum sjálfrar stjómarskrárinnar. Við mat í þeim efnum, hvort veiðiheimildir séu eign handhafa þeirra í hefð- bundinni lögfræðilegri merkingu hugtaksins, skiptir m.a. máli að reyna að gera sér grein fyrir því, hverja lögfræðilega þýðingu sú yfirlýsing hefur, sem fram kemur í 1. gr. fiskveiðistjórnunarlaganna, að nytjastofnar á Islandsmiðum séu sameign íslensku þjóðarinnar. Þá er og eðlilegt að sú spuming vakni, hvort þjóðin sem slík, þ.e. þjóðarheildin án nánari afmörkunar, geti verið eigandi í hefðbundinni merkingu þess hugtaks. Loks skiptir máli, hvort hafsvæðin við Island og fiskistofnar á Islandsmiðum séu verðmæti, sem geta yfirleitt verið eignarrétti undirorpin með sama hætti og fasteignir, skip, bílar og hvert annað lausafé, sem við höfum í kringum okkur á degi hverjum. Spumingum sem þessum er ekki einfalt að svara. Ekki er það heldur til að auðvelda umræðuna, að aðgangur að fiskimiðunum við ísland hefur lengst af íslandssögunnar verið frjáls, og þá ekki aðeins fyrir Islendinga, heldur fyrir út- lendinga líka, þótt reyndar hafi breyting orðið þar á í seinni tíð. Því hlýtur öll umræða um eignarréttarlega stöðu veiðiheimilda í dag að byrja á því að reyna að átta sig á þýðingu þess, að veiðar á hafsvæðunum við strendur Islands, hafa allt frá upphafi Islandsbyggðar og fram til okkar daga verið öllum mönnum frjálsar að meginstefnu til, og skal næst að því vikið. 33

x

Tímarit lögfræðinga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.