Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Blaðsíða 15

Með andskýringarreglunni er átt við að óljósa eða tvíræða skilmála ábyrgðar
beri jafnan að skýra þeim í óhag sem einhliða hefur samið skilmála eða ráðið
efni þeirra til lykta. Þessi regla kemur í veg fyrir að viðkomandi geti bætt
réttarstöðu sína með óskýrum ábyrgðarskilmálum. Þetta gæti hvort heldur sem
er tekið til ábyrgðarmanns sem leitast við að takmarka ábyrgð sína eða
kröfuhafa sem reynir að haga málum þannig að hann öðlast frekari rétt á hendur
ábyrgðarmanni. Hafi aðalskuldari aftur á móti samið óljósa skilmála verður
fremur að ætla að þeir verði túlkaðir ábyrgðarmanni í hag og er það í samræmi
við fyrrgreinda meðskýringarreglu. Þetta verður þó tæplega talið algilt og ræðst
af nánari atvikum hverju sinni.4
2.4 Ýmis tilvik
Samkvæmt því sem hér hefur verið rakið getur skipt máli við mat á því hvort
skilmálar teljist bindandi og við túlkun kröfuábyrgðar hverjir eiga aðild að við-
komandi ábyrgð og önnur atvik við stofnun hennar. Þannig hefur áhrif hvað
þetta varðar hvort einstaklingur hefur gengist í ábyrgð gagnvart lánastofnun eða
öfugt. Þykir ástæða til að huga nánar að þessum mismunandi tilvikum.
Þegar einstaklingur gengst í kröfuábyrgð gagnvart lánastofnunum er tíðast að
notast sé við stöðluð form viðkomandi stofnunar. Þá getur komið til álita að
óvenjulegir og íþyngjandi skilmálar teljist ekki binda ábyrgðarmann nema þeir
hafi verið kynntir honum sérstaklega. Jafnvel þótt ábyrgðarmaður teljist hafa
samþykkt slíka skilmála getur eftir atvikum verið unnt að víkja þeim til hliðar
í heild eða að hluta samkvæmt 36. gr. laga m. 7/1936 um samningsgerð, umboð
og ógilda löggeminga (hér eftir skammstöfuð SML). Þetta gæti til dæmis átt við
ef ábyrgðarskilmálar leggja áhættuna af vanrækslu kröfuhafa á herðar ábyrgð-
armanni. Hér má nefna skilmála þess efnis að ábyrgðarmaður sé bundinn óháð
skuldbindingu aðalskuldara eða frekari tryggingum fyrir efndum kröfu. Við
4 Páll Sigurðsson: Samningaréttur, bls. 56-58; Hans Viggo Godsk Pedersen: Kaution, bls 23;
Henry Ussing: Kaution, bls. 34-35.
I H 1955 651 reyndi á skýringu óljósra ábyrgðarskilmála. Málsatvik voru þau að M hafði með
höndum forstöðu fyrir póstafgreiðsluna í Vestmannaeyjum. Hann samdi ábyrgðaryfirlýsingu og
aflaði undirritunar tíu manna þar sem þeir skuldbundu sig sem sjálfskuldarábyrgðarmenn gagnvart
póstsjóði fyrir 25.000 krónum ef vanskil yrðu á skilum póstfjár af hendi M. Niðurlag yfirlýs-
ingarinnar var svohljóðandi: „... þannig að við skuldbindum okkur til, einn fyrir alla og allir fyrir
einn, að greiða póstsjóði skaðlaust allt að nefndri upphæð kr. 2500.00 tvö þúsund og fimmhundruð
krónur 00/100, ef téður póstafgreiðslumaður stendur eigi í skilum". í kjölfar þess að M varð uppvís
að sjóðþurrð krafðist póststjómin greiðslu úr hendi ábyrgðarmanna og gerði þá kröfu aðallega að
þeir yrðu dæmdir in solidum til greiðslu 25.000 króna. í dómi Hæstaréttar sagði svo: „Samkvæmt
upphafi áðurgreinds ábyrgðarskjals taka aðaláfrýjendur, 10 að tölu, skýrum orðum að sér ábyrgð á
„kr. 25.000 - tuttugu og fimm þúsund krónum“ - af póstfé því, sem fyrmefndum póstafgreiðsl-
umanni yrði trúað fyrir. Ábyrgjast þeir því alls þá fjárhæð. Sfðari hluti skjalsins þykir hins vegar
verða að skýra svo, að ábyrgð hvers einstaks sé pro rata þannig, að hver aðaláfrýjenda ábyrgist þá
fjárhæð, sem tilgreind er í niðurlagi þess, kr. 2500.00. Er þetta eðlilegust skýring á ábyrgðar-
skjalinu, þar sem niðurlagsákvæði þess verður að öðmm kosti ekki samræmt því, sem segir í
upphafi skjalsins". I H 1956 392 var komist að sömu niðurstöðu um hliðstætt sakarefni.
9