Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Blaðsíða 20

H 1928 895 Tveir hreppar gengust í ábyrgð til tryggingar sparisjóðsláni til kaup-
félags. Mál var höfðað á hendur hreppunum til heimtu eftirstöðva lánsins en þeir
töldu óheimilt að lögsækja sveitarfélögin nema sannreynd yrði ógjaldfæmi aðal-
skuldara.
I dómi Hæstaréttar sagði svo: „Að því athuguðu, að tekið er fram í ábyrgðar-
yfirlýsingu hreppsnefndanna, að lánið verði tekið í Islandsbanka eða einhverri
annarri opinberri lánsstofnun, en kunnugt er að bankamir veita aðeins ábyrgðarlán
gegn sjálfskuldarábyrgð, verður að líta svo á að umrædd ábyrgðaryfirlýsing feli í sjer
sjálfskuldarábyrgð og ber því að staðfesta hinn áfrýjaða dóm ... “.
Ætla verður að nokkuð þurfi að koma til svo venja yrði talin vera grundvöllur
sjálfskuldarábyrgðar enda er um að ræða frávík frá þeirri meginreglu að slík
ábyrgð verði beinlínis að leiða af efni þeirrar skuldbindingar sem ábyrgðar-
maður hefur gengist undir. Þetta á sérstaklega við ef einstaklingur hefur tekist
á hendur ábyrgð gagnvart lánastofnun. Þótt slíkar stofnanir krefjist almennt
sjálfskuldarábyrgðar verður það eitt tæplega talið nægilegur grundvöllur venju
ef slíkt leiðir ekki af efni skuldbindingar. Virðist nærtækara að gera þær kröfur
til lánastofnana að skuldbindingar séu ótvíræðar enda er það í samræmi við
sjónarmið um neytendavemd sem ætla verður að dómstólar hafi í auknum mæli
til hliðsjónar.
Ef gengist er í ábyrgð fyrir greiðslu annars en peninga hefur aftur á móti sú
regla verið talin gilda að um sjálfskuldarábyrgð sé að ræða nema annað leiði
beinlínis af efni þeirrar skuldbindingar sem ábyrgðarmaður hefur gengist undir.
Þannig yrði greiðsluskylda ábyrgðarmanns virk þegar aðalskuldari hefur van-
efnt skuldbindingu sína. Þetta helgast af því að fyrrgreind meginregla um að
ábyrgðarmaður verði almennt ekki talinn hafa gengist undir sjálfskuldarábyrgð
nema það leiði af efni viðkomandi skuldbindingar hefur aðeins verið talin gilda
um peningakröfur.17
3.2.3 Lagaákvæði um sjálfskuldarábyrgð
í settum lögum má finna ákvæði sem lúta að sjálfskuldarábyrgð. Þannig er í
1. mgr. 3. gr. laga nr. 90/1989 um aðför mælt fyrir um að krefjast megi aðfarar
hjá þeim sem skylda hvílir á samkvæmt aðfararheimild. Þetta nái einnig til
þeirra sem tekið hafa á sig sjálfskuldarábyrgð á efndum skuldbindingar sam-
kvæmt skuldabréfi, víxli eða tékka, sbr. 7. og 8. tl. 1. mgr. I. gr. laganna.
Einnig er ástæða til að geta þess að hömlur eru lagðar við sjálfskuldarábyrgð
af hendi ríkisins. I 1. gr. laga nr. 121/1997 um ríkisábyrgðir segir að ríkissjóður
megi ekki ganga í sjálfskuldarábyrgð nema sérstaklega sé kveðið á um það í
lögum þeim sem ábyrgð heimila.
17 Henry Ussing: Kaution, bls. 83-84. Þessi niðurstaða er ekki vafalaus og hefur hún verið vefengd
af Carsten Smith, sjá Garantirett I, bls. 60-71. Sjá einnig umfjöllun H. Krag Jespersen: Kaution,
bls. 67 og Hans Verner Hpjrup: Kaution, bls. 40-42.
14